2025 წლის დეკემბრისთვის, ამერიკის შეერთებულ შტატებში ფსიქიკური ჯანმრთელობის სფეროში არსებული პრობლემები კვლავ აქტუალური და მწვავე რჩება. სახელმწიფო ფსიქიატრიული დაწესებულებები, რომლებიც განკუთვნილია დახმარებისა და მკურნალობისთვის, სულ უფრო ხშირად იქცევა ციხეების მსგავს სტრუქტურებად, სადაც სისტემური ხარვეზები პაციენტების კრიმინალიზაციას უწყობს ხელს. ეს სტრუქტურული ჩავარდნები, რომელიც აისახება არასაკმარის დაფინანსებაში, რესურსების ნაკლებობასა და არაეფექტურ პოლიტიკაში, განსაკუთრებით მტკივნეულად ეხება იმ ოჯახებს, რომლებიც საკუთარი წევრებისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან დახმარებას ეძებენ. ტიიშა ფერგიუსონი, 28 წლის ქუინსი ჯექსონ III-ის დედა, სწორედ ასეთი სირთულეების წინაშე დგას, მისი შვილის ისტორია კი ამ კომპლექსური პრობლემის ნათელი მაგალითია.
სისტემური ჩავარდნა და ოჯახების სასოწარკვეთა
ტიიშა ფერგიუსონის შიში იმის შესახებ, რომ მისი შვილი, ქუინსი ჯექსონ III, შესაძლოა მოკვდეს ან მოკლას, ფსიქიკური ჯანმრთელობის სისტემის არსებით ხარვეზებზე მიანიშნებს. ფერგიუსონის თქმით, „უფრო მარტივია ვინმეს კრიმინალად შერაცხვა, ვიდრე დახმარების გაწევა.“ ეს განცხადება ნათლად წარმოაჩენს იმ სასოწარკვეთილებას, რომელსაც უამრავი ოჯახი განიცდის, როდესაც ცდილობს მიიღოს ადეკვატური დახმარება ფსიქიკური აშლილობის მქონე ახლობლებისთვის. ქუინსი, რომელიც თექვსმეტი წლის ასაკში სკოლა აკადემიური სტიპენდიით დაამთავრა და სამხედრო კარიერაზე ან ბიზნესის დაწყებაზე ოცნებობდა, დღეს ფსიქოზის მძიმე ფორმით იტანჯება. დედის მოგონებები მის ნათელ თვალებზე და გამორჩეულ ჩაცმულობაზე მკვეთრად კონტრასტშია მის ამჟამინდელ, არეულ მდგომარეობასთან. ფერგიუსონი ხაზს უსვამს, რომ მისი შვილი „არ არის გადასაგდები ბავშვი,“ რითაც მოუწოდებს საზოგადოებასა და სისტემას, არ მიატოვოს ფსიქიკური პრობლემების მქონე პირები.
ფსიქიკური ჯანმრთელობის დახმარების კრიმინალიზაციის ზრდა
ფსიქიკური ჯანმრთელობის სისტემის კრიმინალიზაცია მრავალი ფაქტორის შედეგია. საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ფსიქიატრიული საავადმყოფოების რაოდენობის შემცირება, ადეკვატური ამბულატორიული სერვისების სიმწირე და კვალიფიციური პერსონალის ნაკლებობა მნიშვნელოვნად ართულებს ფსიქიკური აშლილობის მქონე პირთა მკურნალობას. ხშირად, როდესაც პირები ვერ იღებენ საჭირო სამედიცინო დახმარებას, მათი მდგომარეობა უარესდება, რამაც შესაძლოა გამოიწვიოს ქცევითი პრობლემები, რაც თავის მხრივ, კანონთან კონფლიქტში გადაიზრდება. სამართალდამცავი ორგანოები, რომლებსაც არ აქვთ სათანადო მომზადება ფსიქიკური ჯანმრთელობის კრიზისების მართვაში, ხშირად აღმოჩნდებიან პირველი ინსტანცია, რომელიც ასეთ შემთხვევებში რეაგირებს. ეს ხშირად ნიშნავს, რომ პაციენტები, რომლებსაც საავადმყოფოში უნდა მკურნალობდნენ, ციხეში ან ციხის მსგავს დაწესებულებებში ხვდებიან. შედეგად, საპატიმროები ხდება არაოფიციალური „ფსიქიატრიული განყოფილებები“, სადაც მკურნალობის ნაცვლად, ფსიქიკური პრობლემების მქონე პირები სასჯელს იხდიან, მათი მდგომარეობა კი უარესდება.
ქუინსი ჯექსონ III-ის ტრაგიკული მაგალითი
ქუინსი ჯექსონ III-ის საქმე გულდასმით იქნა შესწავლილი და მისი დედის, ტიიშა ფერგიუსონის მიერ შეგროვებული საოჯახო ფოტოები და საავადმყოფოს ჩანაწერები ნათლად აჩვენებს მისი ცხოვრების ტრაგიკულ ტრაექტორიას. ქუინსის ისტორია არ არის ცალკეული, იზოლირებული შემთხვევა; ის ასახავს იმ ფართომასშტაბიან პრობლემას, რომლის წინაშეც დგას აშშ-ის ფსიქიკური ჯანმრთელობის სისტემა. სისტემური მარცხი გამოიხატება იმაში, რომ არ არსებობს ადეკვატური პრევენციული ზომები, არასაკმარისია ადრეული ინტერვენციის პროგრამები და შეზღუდულია წვდომა მაღალხარისხიან, უწყვეტ მკურნალობაზე. ოჯახები, ისევე როგორც ტიიშა ფერგიუსონი, იძულებულნი არიან იბრძოლონ ბიუროკრატიულ ბარიერებთან, დაფინანსების პრობლემებთან და საზოგადოებრივ სტიგმასთან. ქუინსის დედის მიერ წარმოჩენილი ფაქტები ხაზს უსვამს იმას, თუ რამდენად რთულია ფსიქიკური აშლილობის მქონე პირებისთვის შესაფერისი დახმარების მიღება, სანამ მათი მდგომარეობა კრიტიკულ ფაზაში გადავა და სამართალდამცავი სისტემის ჩარევა გარდაუვალი გახდება.
მომავალი პერსპექტივები და რეფორმის აუცილებლობა
ფსიქიკური ჯანმრთელობის სისტემის წინაშე არსებული გამოწვევები მოითხოვს კომპლექსურ და მრავალმხრივ მიდგომას. საჭიროა გაიზარდოს ინვესტიციები საზოგადოებრივ ფსიქიკურ ჯანმრთელობაში, რათა უზრუნველყოფილი იყოს ადეკვატური მკურნალობა და მხარდაჭერა, სანამ კრიზისი გამწვავდება. აუცილებელია სამართალდამცავი ორგანოების გადამზადება ფსიქიკური ჯანმრთელობის საკითხებში, რათა მათ შეძლონ არა დაკავებაზე, არამედ კრიზისის დეესკალაციასა და შესაბამისი სამედიცინო დახმარებისკენ მიმართვაზე ფოკუსირება. ასევე, მნიშვნელოვანია საკანონმდებლო ცვლილებების მიღება, რომელიც პრიორიტეტს მიანიჭებს მკურნალობას და არა ინკარცერაციას ფსიქიკური აშლილობის მქონე პირთა შემთხვევაში. ტიიშა ფერგიუსონის მსგავსი ოჯახების ისტორიები ხაზს უსვამს არა მხოლოდ ინდივიდუალურ ტრაგედიებს, არამედ სისტემის ფუნდამენტურ წარუმატებლობასაც. 2025 წლის მონაცემებით, ეს პრობლემა კვლავ დიდ გამოწვევად რჩება აშშ-ის ჯანდაცვის სექტორისთვის.
დასკვნა
აშშ-ში სახელმწიფო ფსიქიატრიული საავადმყოფოების ციხეებად გარდაქმნა ფსიქიკური ჯანმრთელობის სისტემის ღრმა კრიზისზე მიუთითებს. ქუინსი ჯექსონ III-ის შემთხვევა, მისი დედის სასოწარკვეთილებასთან ერთად, არის შემაშფოთებელი შეხსენება იმისა, რომ მიუხედავად განვითარებული მედიცინისა, ბევრი ადამიანი, ვისაც დახმარება სჭირდება, სისტემის ხარვეზების გამო უყურადღებოდ რჩება ან კრიმინალური მართლმსაჯულების წიაღში ხვდება. ამ მდგომარეობის შესაცვლელად აუცილებელია არა მხოლოდ რესურსების ზრდა, არამედ ჰოლისტიკური მიდგომის შემუშავება, რომელიც უზრუნველყოფს ფსიქიკური აშლილობის მქონე პირთა ადეკვატურ მკურნალობასა და საზოგადოებაში ინტეგრაციას, ვიდრე მათ კრიმინალიზაციას. ეს არის კრიტიკული ნაბიჯი უფრო ჰუმანური და ეფექტიანი სისტემის შესაქმნელად.
