ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტმა ჰააგაში მოქმედი სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს (ICC) ორ მოსამართლეს, მათ შორის ქართველ გოჩა ლორთქიფანიძეს, სანქციები დაუწესა. 18 დეკემბერს გავრცელებული განცხადების თანახმად, სანქცირების მიზეზად დასახელდა მათი მონაწილეობა ისრაელის მოქალაქეების წინააღმდეგ მიმართულ სასამართლო პროცესებში. აშშ-ის მტკიცებით, აღნიშნული მოსამართლეები, ისრაელის თანხმობის გარეშე, მონაწილეობდნენ იმ ძალისხმევაში, რომელიც მიზნად ისახავდა ისრაელის მოქალაქეების გამოძიებას, დაკავებას ან დევნას. ეს გადაწყვეტილება განსაკუთრებით ხაზს უსვამს აშშ-ის კრიტიკულ დამოკიდებულებას ICC-ის გარკვეული ქმედებების მიმართ, რომლებსაც პოლიტიზებულად და სახიფათო პრეცედენტად მიიჩნევს.
სანქციების საფუძველი და აშშ-ის პოზიცია
აშშ-ის სახელმწიფო მდივანმა, მარკო რუბიომ, განმარტა, რომ სანქციები დაუწესდა გოჩა ლორთქიფანიძესა და მონღოლეთის მოსამართლე ერდენებაბალსურენ დამდინს, რადგან მათ პირდაპირი მონაწილეობა მიიღეს ისრაელის მოქალაქეების გამოძიების, დაპატიმრებისა თუ დევნის მცდელობებში ისრაელის თანხმობის გარეშე. განცხადებაში ხაზგასმულია, რომ მოსამართლეებმა მხარი დაუჭირეს 15 დეკემბერს მიღებულ უმრავლესობის გადაწყვეტილებას, რომელმაც ისრაელის საჩივარი არ დააკმაყოფილა. აშშ-ის ოფიციალური პირები მიიჩნევენ, რომ სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლო აგრძელებს პოლიტიზებულ ქმედებებს, რომლებიც მიმართულია ისრაელის წინააღმდეგ და ეს ქმნის სახიფათო პრეცედენტს ყველა ერისთვის. რუბიოს განცხადებით, ამერიკის შეერთებული შტატები არ შეეგუება ICC-ის უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებას, რომელიც არღვევს სახელმწიფოების სუვერენიტეტს. ამერიკის შეერთებული შტატები არ არის რომის სტატუტის ხელმომწერი მხარე, რომელიც სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს დაფუძნების საფუძველს წარმოადგენს, რაც კიდევ უფრო ამწვავებს მის დამოკიდებულებას სასამართლოს იურისდიქციის მიმართ.
საერთაშორისო სისხლის სამართლის სასამართლოს მანდატი და არსებული გამოწვევები
სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლო (ICC) შეიქმნა გენოციდის, ომის დანაშაულების, კაცობრიობის წინააღმდეგ მიმართული დანაშაულებისა და აგრესიის დანაშაულის ჩამდენი პირების გასამართლების მიზნით, როდესაც ეროვნული სასამართლოები უძლურნი არიან ან არ სურთ ამის გაკეთება. სასამართლოს მანდატი გულისხმობს უმძიმესი საერთაშორისო დანაშაულების ჩამდენ პირთა პასუხისგებაში მიცემას, რაც სამართლიანობის აღდგენასა და მსგავსი დანაშაულების პრევენციას ემსახურება. თუმცა, ICC-ის იურისდიქცია და ფუნქციონირება ხშირად დაპირისპირების საგანი ხდება ცალკეულ სახელმწიფოებთან, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ეხება არა რომის სტატუტის წევრ ქვეყნებს, ან როდესაც სახელმწიფოები თავად იჩენენ სურვილს საკუთარი მოქალაქეების გასამართლებისა. აშშ-ის მიერ დაწესებული სანქციები სწორედ ამ გამოწვევების ნაწილია, სადაც ეროვნული სუვერენიტეტის პრინციპი ეჯახება საერთაშორისო სამართლის აღსრულების მცდელობებს.
ქართველი მოსამართლის როლი და საერთაშორისო ასპექტი
გოჩა ლორთქიფანიძე არის გამოცდილი ქართველი იურისტი და დიპლომატი, რომელსაც მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვის საქართველოს სამართლებრივი სისტემის განვითარებაში და საერთაშორისო სამართლის სფეროში. მისი არჩევა სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს მოსამართლედ აღიარება იყო როგორც მისი პირადი პროფესიონალიზმის, ასევე საქართველოს როლისა საერთაშორისო სამართლიანობის საქმეში. თუმცა, აშშ-ის სანქციების სამიზნედ ქცევა ქართველი მოსამართლისთვის სერიოზულ გამოწვევას წარმოადგენს, ვინაიდან ეს გადაწყვეტილება უშუალოდ უკავშირდება მის პროფესიულ საქმიანობას საერთაშორისო სასამართლოს ფარგლებში. ეს შემთხვევა ასევე ხაზს უსვამს იმ დილემებს, რომლებსაც აწყდებიან საერთაშორისო სასამართლოების მოსამართლეები, როდესაც მათი გადაწყვეტილებები კვეთს ძლიერი სახელმწიფოების პოლიტიკურ ინტერესებს. მიუხედავად იმისა, რომ სანქციები პირადად მოსამართლეს ეხება, მას შეიძლება ჰქონდეს ფართო პოლიტიკური და დიპლომატიური შედეგები.
დიპლომატიური დაპირისპირება და საერთაშორისო სამართლის მომავალი
აშშ-ის მიერ ICC-ის მოსამართლეებისთვის სანქციების დაწესება არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც ვაშინგტონი მკაცრ პოზიციას იკავებს საერთაშორისო სასამართლოს მიმართ. აშშ წლების განმავლობაში აკრიტიკებდა სასამართლოს მცდელობებს, გამოეძიებინა ამერიკელი სამხედროების ქმედებები ავღანეთში ან ისრაელის მოქალაქეების საქმიანობა პალესტინის ტერიტორიებზე. ეს დიპლომატიური დაპირისპირება კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს საერთაშორისო სამართლის აღსრულების კომპლექსურ ბუნებასა და ეროვნული სუვერენიტეტის პრინციპთან მის თანაარსებობას. შეერთებული შტატები არ ცნობს ICC-ის იურისდიქციას თავის მოქალაქეებზე და მიიჩნევს, რომ ასეთი ნაბიჯები არღვევს მის სუვერენულ უფლებებს. ეს პოზიცია ეწინააღმდეგება საერთაშორისო სამართლის განვითარების ტენდენციებს, რომლებიც უფრო მეტად უსვამენ ხაზს ინდივიდუალური პასუხისმგებლობის პრინციპს უმძიმესი დანაშაულებისთვის, განურჩევლად ეროვნებისა.
ამერიკის შეერთებული შტატების მიერ სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს ქართველი მოსამართლის, გოჩა ლორთქიფანიძის, და სხვა მოსამართლის სანქცირება მნიშვნელოვანი მოვლენაა, რომელიც კიდევ ერთხელ აჩვენებს დაძაბულობას საერთაშორისო სამართლის ინსტიტუტებსა და ცალკეულ სუვერენულ სახელმწიფოებს შორის. ეს გადაწყვეტილება არამხოლოდ პირადად მოსამართლეების პროფესიულ საქმიანობას ეხება, არამედ აყენებს ფუნდამენტურ კითხვებს ICC-ის იურისდიქციის ფარგლებსა და საერთაშორისო თანამეგობრობაში მისი როლის შესახებ. მსგავსი ნაბიჯები ზრდის დისკუსიებს საერთაშორისო სამართლის პრინციპების, სახელმწიფოთა სუვერენიტეტისა და სამართლიანობის აღდგენის გზების შესახებ, რაც გლობალურ პოლიტიკურ ლანდშაფტში მომავალშიც აქტუალური დარჩება.
