2023 წლის 22 დეკემბერს, საქართველოს ოკუპირებული ცხინვალის რეგიონის მიმდებარე საოკუპაციო ხაზთან, სოფელ ერგნეთში, ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმის (IPRM) რიგით 129-ე შეხვედრა გაიმართა. ეს პლატფორმა, რომელიც მიზნად ისახავს ადგილზე არსებული სიტუაციის სტაბილიზაციასა და ინციდენტების თავიდან აცილებას, თანაორგანიზებით ჩატარდა ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის (EUMM) ხელმძღვანელ ბეტინა პატრიცია ბუღანისა და ეუთოს მოქმედი თავმჯდომარის სამხრეთ კავკასიაში სპეციალური წარმომადგენლის, კრისტოფ შპატის, მიერ. შეხვედრისას განიხილეს წინა შეხვედრის შემდეგ საოკუპაციო ხაზის გასწვრივ მომხდარი ყველა მნიშვნელოვანი ინციდენტი, განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო საქართველოს მოქალაქე თამაზ გინტურის მკვლელობასთან დაკავშირებულ საკითხს.
ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმის როლი
ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმი (IPRM) არის ერთ-ერთი მთავარი ფორმატი კონფლიქტის ზონაში ნდობის აღდგენისა და დიალოგის შესანარჩუნებლად. ის 2008 წლის აგვისტოს ომის შემდეგ შეიქმნა ჟენევის საერთაშორისო დისკუსიების ფარგლებში და მისი მთავარი მიზანია საოკუპაციო ხაზის გასწვრივ არსებული დაძაბულობის შემცირება, ინციდენტების განხილვა და მათი განმეორების პრევენცია. აღნიშნული მექანიზმი საშუალებას აძლევს კონფლიქტის ყველა მხარეს, მათ შორის ქართულ მხარეს, ოკუპირებული რეგიონების წარმომადგენლებსა და რუსულ მხარეს, განიხილონ პრაქტიკული საკითხები, რომლებიც უშუალოდ აისახება ადგილობრივი მოსახლეობის უსაფრთხოებასა და ყოველდღიურ ცხოვრებაზე. EUMM და ეუთო, როგორც თანაორგანიზატორები, ობიექტური პლატფორმის უზრუნველყოფასა და მოლაპარაკებების პროცესის ხელშეწყობას ემსახურებიან.
განხილული საკითხები და საქართველოს პოზიცია
საქართველოს სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის (სუს) განცხადებით, 129-ე შეხვედრაზე განიხილეს წინა შეხვედრის შემდეგ საოკუპაციო ხაზის გასწვრივ მომხდარი ყველა მნიშვნელოვანი ინციდენტი. ეს მოიცავს ისეთ საკითხებს, როგორიცაა უკანონო ბორდერიზაცია, თავისუფლების უკანონო აღკვეთა, საოკუპაციო რეჟიმის მიერ შექმნილი ხელოვნური ბარიერები და მათი ნეგატიური გავლენა ადგილობრივი მოსახლეობის გადაადგილების თავისუფლებაზე. ქართულმა მხარემ ტრადიციულად დააყენა საკითხი საქართველოს მოქალაქეების მიმართ ჩადენილი დანაშაულებების შესახებ. სუს-ის წარმომადგენლებმა კვლავ მოითხოვეს საქართველოს მოქალაქე თამაზ გინტურის მკვლელობაში პასუხისმგებელი პირების დასჯა. ეს მოთხოვნა წინა შეხვედრებზეც ფიგურირებდა, რაც ხაზს უსვამს ამ საქმის მაღალ პრიორიტეტს ქართული მხარისთვის და მის მნიშვნელობას კონფლიქტის კონტექსტში სამართლიანობის აღდგენის თვალსაზრისით.
ტამაზ გინტურის საქმე და სამართლის მოთხოვნა
თამაზ გინტურის მკვლელობის საქმე, რომელიც 2023 წლის ნოემბერში მოხდა, გახდა მნიშვნელოვანი თემა IPRM შეხვედრებზე. საქართველოს მოქალაქე გინტური, რომელიც ოკუპირებული ახალგორის მუნიციპალიტეტის სოფელ ყარაფილას მცხოვრები იყო, საოკუპაციო ძალების წარმომადგენლებმა მოკლეს. ამ ინციდენტმა კიდევ ერთხელ მკაფიოდ წარმოაჩინა საოკუპაციო ხაზთან არსებული რთული და დაძაბული ვითარება, ასევე ადგილობრივი მოსახლეობის დაუცველობა. საქართველოს სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახური დაჟინებით მოითხოვს, რომ მკვლელობაში მონაწილე პირებმა პასუხი აგონ კანონის სრული სიმკაცრით. ეს მოთხოვნა არა მხოლოდ კონკრეტული დანაშაულის გამოძიებას ეხება, არამედ მიზნად ისახავს არ დაუშვას მსგავსი ინციდენტების მომავალში განმეორება და უზრუნველყოს დაზარალებულთა სამართლებრივი დაცვა. IPRM პლატფორმაზე ამ საკითხის მუდმივი დაყენება ხაზს უსვამს ქართული მხარის პრინციპულ პოზიციას და დანაშაულებრივ ქმედებებზე თვალის დახუჭვის მიუღებლობას.
ერგნეთის შეხვედრების მუდმივი მნიშვნელობა
ერგნეთში IPRM შეხვედრების მუდმივი ჩატარება, მიუხედავად დიალოგის სირთულეებისა და მრავალწლიანი გაუარესებული ურთიერთობებისა, ხაზს უსვამს ამ ფორმატის შეუცვლელობას კონფლიქტის ზონაში. ეს შეხვედრები წარმოადგენს ერთადერთ რეგულარულ პლატფორმას, სადაც ხდება უშუალო კომუნიკაცია კონფლიქტის მხარეებს შორის საოკუპაციო ხაზზე მიმდინარე მოვლენებზე. ის მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ ინციდენტების განხილვისთვის, არამედ დაძაბულობის ესკალაციის პრევენციისა და ადგილობრივი მოსახლეობის ჰუმანიტარული საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად. მიუხედავად იმისა, რომ ხშირად ვერ ხერხდება კონკრეტული გადაწყვეტილებების მიღება და ზოგჯერ შეხვედრები უშედეგოდ სრულდება, დიალოგის შენარჩუნება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია სტაბილურობის მინიმალური დონის შესანარჩუნებლად და ახალი კონფლიქტების თავიდან ასაცილებლად. ეს მექანიზმი აგრეთვე საშუალებას აძლევს საერთაშორისო თანაორგანიზატორებს, EUMM-სა და ეუთოს, ჰქონდეთ პირდაპირი ინფორმაცია ადგილზე არსებული მდგომარეობის შესახებ და შეუწყონ ხელი მშვიდობიანი მოგვარების პროცესს.
დასკვნა
ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმის 129-ე შეხვედრა ერგნეთში კიდევ ერთხელ დაადასტურა საოკუპაციო ხაზის გასწვრივ არსებული რთული და მუდმივად ცვალებადი გამოწვევები. მიუხედავად იმისა, რომ დიალოგი რჩება დაძაბული და შედეგების მიღწევა რთულია, IPRM პლატფორმა ინარჩუნებს თავის მნიშვნელობას, როგორც ერთადერთი ფუნქციონირებადი მექანიზმი, სადაც შესაძლებელია კრიტიკულ საკითხებზე მსჯელობა. საქართველოს მხარის მიერ თამაზ გინტურის მკვლელობაში პასუხისმგებელ პირთა დასჯის მოთხოვნის მუდმივი გამეორება ხაზს უსვამს ქვეყნის მტკიცე პოზიციას სამართლიანობის აღდგენასთან დაკავშირებით. ერგნეთის შეხვედრები, მათი რეგულარული ხასიათისა და საერთაშორისო ჩართულობის წყალობით, კვლავაც რჩება მნიშვნელოვან ინსტრუმენტად რეგიონში სტაბილურობის შენარჩუნებისა და უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, მიუხედავად კონფლიქტის ღრმა პოლიტიკური ფესვებისა და მწვავე უსაფრთხოების გამოწვევებისა.
