საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ურთიერთობები, რომელიც წლების განმავლობაში სტაბილური პროგრესით ხასიათდებოდა, ბოლო პერიოდში გაურკვევლობის ფაზაში შევიდა. ევროპული ინტეგრაციისკენ მიმავალი გზა, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციით არის განსაზღვრული და საზოგადოების უმრავლესობის მიერ მხარდაჭერილი, ამჟამად სერიოზული გამოწვევების წინაშე დგას. ბრიუსელიდან გაკეთებული განცხადებები და თბილისში მიღებული საკანონმდებლო გადაწყვეტილებები, კერძოდ კი „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონი, ორმხრივი ურთიერთობების ჩიხში შესვლის მიზეზად დასახელდა. ეს მოვლენები ეჭვქვეშ აყენებს საქართველოს ევროპული პერსპექტივების შემდგომ განვითარებას და აჩენს კითხვებს ქვეყნის მომავალთან დაკავშირებით.
ევროპული მისწრაფებების ხანგრძლივი ისტორია
საქართველოს ევროპული ინტეგრაციის სურვილი ღრმა ფესვებს იდგამს ქვეყნის ისტორიასა და კულტურულ იდენტობაში. დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ, ევროპასთან დაახლოება საქართველოს საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთი ქვაკუთხედი გახდა. ამ მისწრაფებამ კონკრეტული ნაბიჯები განიცადა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების, ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცის (DCFTA) შექმნით და ვიზალიბერალიზაციის რეჟიმის ამოქმედებით. ეს მიღწევები საქართველოს ევროპულ ოჯახთან დაახლოების ხელშესახები მაჩვენებლები იყო, რომელმაც ქვეყანას ევროპული მომავლის მკაფიო პერსპექტივა შესთავაზა. მოსახლეობის უმრავლესობა სტაბილურად უჭერდა მხარს ამ კურსს, რასაც მრავალი სოციოლოგიური გამოკითხვა ადასტურებდა. ევროკავშირი საქართველოს უმსხვილეს სავაჭრო პარტნიორად იქცა, მნიშვნელოვანი მხარდაჭერას უწევდა ეკონომიკურ რეფორმებსა და დემოკრატიულ ინსტიტუტების გაძლიერებას.
კანდიდატის სტატუსის მოლოდინი და 12 რეკომენდაცია
უკრაინაში რუსეთის სრულმასშტაბიანი შეჭრის შემდეგ, საქართველომ, მოლდოვასთან და უკრაინასთან ერთად, ევროკავშირის წევრობაზე განაცხადი შეიტანა. ეს იყო უპრეცედენტო ისტორიული მომენტი, რომელიც ახალი შესაძლებლობების კარს აღებდა. მიუხედავად იმისა, რომ უკრაინასა და მოლდოვას კანდიდატის სტატუსი მიენიჭათ 2022 წლის ივნისში, საქართველომ მიიღო ევროპული პერსპექტივა და 12 რეკომენდაცია, რომელთა შესრულებაც კანდიდატის სტატუსის მისაღებად იყო აუცილებელი. ეს რეკომენდაციები მოიცავდა ისეთ საკვანძო სფეროებს, როგორიცაა სასამართლო რეფორმა, დეოლიგარქიზაცია, მედიის თავისუფლება, პოლიტიკური პოლარიზაციის შემცირება და სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობა. ევროკავშირმა არაერთხელ განაცხადა, რომ ამ რეკომენდაციების შესრულება გადამწყვეტი იქნებოდა საქართველოს შემდგომი ინტეგრაციისთვის.
ჩიხისკენ მიმავალი გზა: საკვანძო გამოწვევები
საქართველოს ევროპულ გზაზე ჩიხის წარმოქმნა რამდენიმე ფაქტორმა განაპირობა. ევროკავშირის მხრიდან გამოითქვა შეშფოთება ქვეყანაში დემოკრატიული უკუსვლის ტენდენციების, სასამართლო სისტემის დამოუკიდებლობის ნაკლებობისა და პოლიტიკური პოლარიზაციის გაღრმავების გამო. განსაკუთრებული კრიტიკის საგანი გახდა 2023 წლის გაზაფხულზე ინიცირებული და 2024 წლის გაზაფხულზე ხელახლა მიღებული კანონი „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“. ევროკავშირმა და მისმა წევრმა სახელმწიფოებმა ეს კანონი „ევროპულ ღირებულებებთან შეუთავსებლად“ და სამოქალაქო საზოგადოებისა და მედიის საქმიანობის შეზღუდვის მცდელობად შეაფასეს. ევროკომისიის დასკვნით, კანონი წინააღმდეგობაში მოდის ევროკავშირის კანონმდებლობასთან და ფუნდამენტურ პრინციპებთან, რამაც პირდაპირ იმოქმედა საქართველოს ევროპულ მომავალზე.
ევროკავშირის პოზიცია და შედეგები
„უცხოური აგენტების“ კანონის ხელახლა ინიციირებასა და მიღებას ევროკავშირის მხრიდან მკაცრი რეაქცია მოჰყვა. ევროპარლამენტმა არაერთხელ მიიღო რეზოლუციები, სადაც მოუწოდებდა საქართველოს მთავრობას, უარი ეთქვა ამ კანონპროექტზე და გააფრთხილა შესაძლო უარყოფითი შედეგების შესახებ. ევროკავშირის ლიდერებმა და ოფიციალურმა პირებმა პირდაპირ განაცხადეს, რომ კანონი „ევროპულ ღირებულებებთან შეუთავსებელია“ და მისი ამოქმედება სერიოზულად დააზარალებს საქართველოს ევროპულ ინტეგრაციას. ამას მოჰყვა შეშფოთება ფინანსური დახმარების, ვიზალიბერალიზაციის რეჟიმის გადახედვისა და კანდიდატის სტატუსის შეჩერების შესაძლებლობის შესახებ. ევროკავშირი ხაზს უსვამს, რომ საქართველოს მთავრობის ქმედებები წინააღმდეგობაში მოდის მოსახლეობის უმრავლესობის ევროპულ არჩევანთან.
შიდაპოლიტიკური დინამიკა და საზოგადოებრივი განწყობა
ურთიერთობების ჩიხში შესვლის პარალელურად, საქართველოში შიდაპოლიტიკური დაძაბულობა მკვეთრად გაიზარდა. „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონმა მასშტაბური საპროტესტო აქციები გამოიწვია თბილისსა და საქართველოს სხვა ქალაქებში. ათასობით მოქალაქე გამოვიდა ქუჩებში ევროპული არჩევანის დასაცავად და კანონის გასაპროტესტებლად. სამოქალაქო სექტორი, ოპოზიციური პარტიები და საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფები ერთიანად უპირისპირდებიან კანონს, მიიჩნევენ რა მას რუსულ მოდელად, რომელიც მიზნად ისახავს თავისუფალი მედიისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების გაჩუმებას. ეს შიდაპოლიტიკური დინამიკა კიდევ უფრო ართულებს ევროკავშირთან დიალოგს და აძლიერებს განცდას, რომ საქართველოს ხელისუფლება გადაუხვევს დემოკრატიულ გზას, რასაც ქვეყნის ევროპული მომავალი ეწირება.
დასკვნა
საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ურთიერთობები რთულ და კრიტიკულ ფაზაშია. ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებითა და კანდიდატის სტატუსის პერსპექტივით დაწყებული გზა, ბოლო პერიოდში მიღებული საკანონმდებლო გადაწყვეტილებების გამო, გაურკვევლობაშია. ბრიუსელი ღიად აცხადებს, რომ „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონი შეუთავსებელია ევროკავშირის ძირითად პრინციპებთან და უშუალოდ აფერხებს საქართველოს ევროინტეგრაციის პროცესს. ამ ჩიხიდან გამოსასვლელად აუცილებელია საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა ევროკავშირის რეკომენდაციების შესასრულებლად და დემოკრატიული რეფორმების გასაგრძელებლად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ქვეყნის ევროპული მომავალი, რომელიც ქართველი ხალხის ურყევ ნებას წარმოადგენს, სერიოზული საფრთხის ქვეშ დადგება.
