ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარმა მაიკლ ო’ფლაჰერტიმ შეშფოთება გამოთქვა საქართველოს პროკურატურის მიერ ნოემბერ-დეკემბერში გამართული საპროტესტო აქციების დროს სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლების მიერ ძალის გამოყენების გამოძიების პროცესში არსებული შეფერხებების გამო. 10 დეკემბრით დათარიღებულ წერილში, რომელიც საქართველოს გენერალურ პროკურორ გიორგი გვარამიძეს გაეგზავნა, კომისარი ხაზს უსვამს იმ ფაქტს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ არაერთი აქციის მონაწილე იქნა მსჯავრდებული, სამართალდამცავი პირების პასუხისგებაში მიცემის მიმართულებით „არ შეინიშნება ხელშესახები პროგრესი“.
კომისრის წინა ვიზიტი და შეშფოთება
მაიკლ ო’ფლაჰერტიმ თავის წერილში მიუთითა მის 2025 წლის მარტის მემორანდუმზე, რომელიც საქართველოში იანვარში განხორციელებული ვიზიტის შემდეგ გამოქვეყნდა. აღნიშნულ დოკუმენტში უკვე იყო აღნიშნული აქციის მონაწილეთა საქმეების წინსვლა და მსჯავრდება, თუმცა სამართალდამცველი პერსონალის წინააღმდეგ მიმდინარე გამოძიებებში პროგრესის არარსებობა. კომისარმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მიუხედავად იანვრის ვიზიტისას გენერალური პროკურორის მოადგილისგან მიღებული დაპირებებისა, რომ გამოძიებები აქტიურად გაგრძელდებოდა, დღემდე არც ერთი სამართალდამცავი პირი არ არის წარდგენილი მართლმსაჯულების წინაშე. ეს განცხადება მნიშვნელოვნად აჩენს კითხვებს სამართალდამცავთა მხრიდან შესაძლო გადამეტებული ძალის გამოყენების შემთხვევებზე რეაგირების ეფექტურობაზე.
საკანონმდებლო ცვლილებების კონტექსტი
ევროპის საბჭოს კომისრის მიერ გამოთქმული შეშფოთება საქართველოში ბოლო პერიოდში განვითარებულ საკანონმდებლო მოვლენებს ემთხვევა, რომლებმაც ასევე გამოიწვია საზოგადოებრივი დისკუსია და კრიტიკა. „ქართული ოცნების“ მიერ კონტროლირებადმა პარლამენტმა, საშემოდგომო სესიის ფარგლებში, რამდენიმე საკამათო კანონი მიიღო. მათ შორის აღსანიშნავია ცვლილებები, რომლებიც საზღვარგარეთ მცხოვრები საქართველოს მოქალაქეებისთვის ხმის მიცემის შესაძლებლობას წყვეტს, ასევე ანტიკორუფციული ბიუროსა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამსახურის გაუქმება. ამასთან, გაუქმდა ე.წ. სამხრეთ ოსეთის დროებითი ადმინისტრაცია და ბიზნესომბუდსმენის აპარატი. მიღებულ იქნა ასევე არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების შესახებ კანონმდებლობა, რომელიც არასრულწლოვნების სპეციალიზებულ დაწესებულებებში მოთავსებას ითვალისწინებს.
განსაკუთრებით აღსანიშნავია ის, რომ ამავე სესიაზე მიღებული იქნა ზომები, რომლებიც მნიშვნელოვნად ზღუდავს საპროტესტო აქციების უფლებებს. ეს საკანონმდებლო ცვლილებები, ერთის მხრივ, ქმნის გარემოს, სადაც საპროტესტო მოძრაობები უფრო მკაცრი რეგულაციების ქვეშ ექცევა, მეორეს მხრივ კი, ევროპის საბჭოს კომისრის მოწოდება სამართალდამცავთა ანგარიშვალდებულების შესახებ, კიდევ უფრო აქტუალური ხდება ამგვარი საკანონმდებლო ლანდშაფტის ფონზე. გაუქმებული ანტიკორუფციული ბიურო და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამსახური ასევე წარმოადგენდა მნიშვნელოვან მექანიზმებს, რომლებიც ხელს უწყობდნენ გამჭვირვალობასა და სახელმწიფო ინსტიტუტების ანგარიშვალდებულებას, რაც შესაძლოა ირიბად გავლენას ახდენდეს ძალის გადამეტების შემთხვევებზე ეფექტური რეაგირების უნარზეც.
საერთაშორისო ზედამხედველობის მნიშვნელობა
ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისრის განცხადება მნიშვნელოვან შეხსენებას წარმოადგენს საქართველოს საერთაშორისო ვალდებულებების შესახებ ადამიანის უფლებებისა და კანონის უზენაესობის დაცვის კუთხით. ევროპის საბჭო, როგორც კონტინენტის წამყვანი ადამიანის უფლებათა ორგანიზაცია, მუდმივად აკვირდება წევრი სახელმწიფოების მიერ დემოკრატიული სტანდარტების დაცვას. კომისრის მოწოდება არ წარმოადგენს უბრალო ფორმალობას; ის მიუთითებს კონკრეტულ ხარვეზებზე, რომლებიც საჭიროებს დაუყოვნებელ რეაგირებას. სახელმწიფოს ვალდებულებაა, უზრუნველყოს, რომ ნებისმიერი სამართალდამცავი პირის მიერ ძალის გადამეტების შემთხვევა სრულად, გამჭვირვალედ და მიუკერძოებლად იქნას გამოძიებული, ხოლო დამნაშავე პირები პასუხისგებაში მიეცნენ. ეს არა მხოლოდ დაზარალებულთა უფლებების დაცვის საკითხია, არამედ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია საზოგადოების ნდობის შენარჩუნებისთვის სამართალდამცავი სისტემის მიმართ.
გამოწვევები და მომავალი პერსპექტივები
საქართველოს მთავრობის წინაშე დგას გამოწვევა, უპასუხოს ევროპის საბჭოს კომისრის მიერ გამოთქმულ შეშფოთებას. დემოკრატიულ სახელმწიფოში საპროტესტო აქციები წარმოადგენს აუცილებელ მექანიზმს მოქალაქეთა ხმის გასაგონად, ხოლო სამართალდამცავი ორგანოების როლი მათი უსაფრთხო ჩატარების უზრუნველყოფაა. ამ კონტექსტში, მნიშვნელოვანია, რომ სახელმწიფომ არა მხოლოდ უზრუნველყოს გამოძიებების ეფექტურობა, არამედ საჯაროდ მიაწოდოს ინფორმაცია მიღწეული პროგრესის შესახებ. ეს ხელს შეუწყობს გამჭვირვალობის ზრდას და საერთაშორისო პარტნიორების ნდობის აღდგენას. სამართალდამცავთა ანგარიშვალდებულება არ არის მხოლოდ შიდა პოლიტიკის საკითხი; ის უშუალოდ უკავშირდება საქართველოს საერთაშორისო იმიჯს და მის მისწრაფებებს ევროპული ინტეგრაციის გზაზე.
საბოლოო ჯამში, მაიკლ ო’ფლაჰერტის წერილი საქართველოს ხელისუფლებას კიდევ ერთხელ შეახსენებს ადამიანის უფლებების დაცვის უპირობო ვალდებულებას, განსაკუთრებით კი, სამართალდამცავი სისტემის ფარგლებში. პროკურატურის მიერ გადადგმული შემდგომი ნაბიჯები, ამ მოწოდების ფონზე, გადამწყვეტი იქნება საქართველოს დემოკრატიული განვითარებისა და საერთაშორისო ასპარეზზე მისი სანდოობის შესაფასებლად.
