ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარმა მაიკლ ო’ფლაჰერტმა საქართველოს გენერალურ პროკურორს, გიორგი გვარამიძეს, 10 დეკემბრით დათარიღებული წერილი გაუგზავნა, სადაც გასული წლის ნოემბერ-დეკემბერში გამართული საპროტესტო აქციების დროს სამართალდამცავთა მიერ ძალის შესაძლო გადამეტების ფაქტებზე მიმდინარე გამოძიების პროგრესთან დაკავშირებით შეშფოთება გამოხატა. კომისარი ყურადღებას ამახვილებს ანგარიშვალდებულების პრობლემაზე, რომელიც, მისი შეფასებით, სამართალდამცავ პირებს ეხება და ხაზს უსვამს იმ ფაქტს, რომ მიუხედავად მომიტინგეების ნაწილის მიმართ განხორციელებული სამართლებრივი დევნისა და მსჯავრდებისა, მსგავსი შედეგი არ დამდგარა ძალოვანი უწყებების წარმომადგენლების საქმეებზე.
ადამიანის უფლებათა კომისრის შეშფოთების არსი
მაიკლ ო’ფლაჰერტის შეშფოთება ეფუძნება მის მიერ 2025 წლის მარტში გამოცემულ მემორანდუმს, რომელიც საქართველოში მისი იანვრის ვიზიტის შემდეგ მომზადდა. ამ დოკუმენტში კომისარმა აღნიშნა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ მომიტინგეთა მიმართ გამოძიება მიმდინარეობდა და ზოგიერთ შემთხვევაში მსჯავრიც დადგა, სამართალდამცავი ორგანოების პერსონალის მიმართ გამოძიებაში „ხელშესახები პროგრესი არ შეინიშნებოდა“. კომისარი თავის უახლეს წერილში კიდევ ერთხელ ადასტურებს ამ პრობლემას და აღნიშნავს, რომ მას შემდეგ, რაც მისი მემორანდუმი გამოქვეყნდა, კიდევ უფრო მეტი მომიტინგე იქნა მსჯავრდებული, მაგრამ არც ერთი სამართალდამცავი თანამშრომელი პასუხისგებაში არ მიცემულა. ეს კონტრასტი იწვევს სერიოზულ კითხვებს სამართლებრივი სისტემის თანასწორობისა და მიუკერძოებლობის შესახებ მოცემულ კონტექსტში.
გამოძიების მიმდინარეობა და არსებული მდგომარეობა
კომისარი ო’ფლაჰერტი იხსენებს, რომ მისი იანვრის ვიზიტის დროს, საქართველოს გენერალური პროკურორის მოადგილემ მას „დაარწმუნა“ გამოძიების მიმდინარეობისა და მომავალი ნაბიჯების შესახებ, რომლებიც სამართალდამცავთა ანგარიშვალდებულებას უზრუნველყოფდა. თუმცა, კომისრის ბოლოდროინდელი განცხადება ცხადყოფს, რომ მიუხედავად ამ დაპირებებისა, რეალური წინსვლა არ შეინიშნება. ეს სიტუაცია აჩენს კითხვებს არა მხოლოდ გამოძიების ეფექტურობასთან დაკავშირებით, არამედ იმის შესახებაც, თუ რამდენად ეფექტურად ხორციელდება საერთაშორისო რეკომენდაციები და დაპირებები. ევროპის საბჭო, როგორც წევრი ქვეყნებში ადამიანის უფლებების დაცვის მონიტორინგის მთავარი ორგანო, დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს ხელისუფლების გამჭვირვალობასა და ანგარიშვალდებულებას, განსაკუთრებით ისეთ სენსიტიურ საკითხებში, როგორიცაა ძალის გამოყენება მშვიდობიანი შეკრებების დროს.
საერთაშორისო ზედამხედველობის მნიშვნელობა და გამოწვევები
ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისრის ჩართულობა ხაზს უსვამს საერთაშორისო ზედამხედველობის კრიტიკულ მნიშვნელობას დემოკრატიული ინსტიტუტების გაძლიერებასა და ადამიანის უფლებების დაცვაში. საქართველოს, როგორც ევროპის საბჭოს წევრ სახელმწიფოს, ვალდებულება აქვს დაიცვას და აღასრულოს ადამიანის უფლებების ევროპული კონვენციით გათვალისწინებული სტანდარტები. ამ კონტექსტში, სამართალდამცავთა ქმედებების ეფექტური და მიუკერძოებელი გამოძიება გადამწყვეტია საზოგადოების ნდობის შენარჩუნებისთვის და იმის უზრუნველსაყოფად, რომ არავინ დგას კანონზე მაღლა. კომისრის მიერ გამოთქმული შეშფოთება ასახავს იმ გამოწვევებს, რომელთა წინაშეც დგას ქვეყანა სამართალდამცავთა მიერ ძალის შესაძლო გადამეტების შემთხვევების სათანადო რეაგირებისას. აღსანიშნავია, რომ ამავე პერიოდში, საქართველოში მიმდინარეობდა აქტიური დისკუსიები საპროტესტო აქციებთან დაკავშირებული კანონმდებლობის ცვლილებებზე, რაც კიდევ უფრო ამძაფრებს საჯარო შეკრების თავისუფლებასთან და სამართალდამცავთა როლთან დაკავშირებული საკითხების აქტუალურობას.
სამართალდამცავთა მიერ ძალის გამოყენების შემთხვევებში ანგარიშვალდებულების არარსებობამ შეიძლება გამოიწვიოს საზოგადოების უკმაყოფილება და შეამციროს ნდობა სახელმწიფო ინსტიტუტების მიმართ. საერთაშორისო საზოგადოების მხრიდან მოწოდებები გამჭვირვალე და ეფექტური გამოძიებისკენ მიზნად ისახავს უზრუნველყოს, რომ სამართლებრივი რეაგირება იყოს თანასწორი და სამართლიანი ყველა მოქალაქისთვის, მიუხედავად მათი სტატუსისა თუ როლისა საზოგადოებაში. ადამიანის უფლებათა დაცვა და კანონის უზენაესობა არის ნებისმიერი დემოკრატიული სახელმწიფოს ქვაკუთხედი, და ნებისმიერი გადახრა ამ პრინციპებიდან მოითხოვს დაუყოვნებელ და ეფექტურ რეაგირებას.
ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისრის მაიკლ ო’ფლაჰერტის მიერ საქართველოს გენერალური პროკურორისადმი გაგზავნილი წერილი ხაზს უსვამს არსებულ პრობლემას სამართალდამცავთა ანგარიშვალდებულების კუთხით, განსაკუთრებით გასული წლის ნოემბერ-დეკემბრის საპროტესტო აქციების კონტექსტში. საერთაშორისო საზოგადოება აგრძელებს ამ საკითხის მონიტორინგს, მოუწოდებს რა ქართულ ხელისუფლებას, უზრუნველყოს გამჭვირვალე, ყოვლისმომცველი და ეფექტური გამოძიება ყველა იმ ფაქტზე, სადაც არსებობს ეჭვი სამართალდამცავთა მხრიდან ძალის გადამეტებაზე. მომავალი პერიოდი გადამწყვეტი იქნება იმის დასანახად, თუ როგორ განვითარდება ეს გამოძიებები და რამდენად ეფექტურად შეძლებს საქართველო საერთაშორისო პარტნიორების წინაშე აღებული ვალდებულებების შესრულებას ადამიანის უფლებების დაცვისა და კანონის უზენაესობის განმტკიცების კუთხით.
