2025 წლის 20 დეკემბერს, პარასკევს, ამერიკის შეერთებული შტატების რაიონულმა მოსამართლემ, შარიონ აიკოკმა, ბრძანება გასცა მისისიპის უზენაესი სასამართლოსთვის სპეციალური არჩევნების ჩატარების თაობაზე. ეს გადაწყვეტილება მას შემდეგ მიიღეს, რაც მოსამართლემ დაადგინა, რომ მოსამართლეთა შესარჩევად მოქმედი საარჩევნო რუკა არღვევს ხმის მიცემის უფლებათა კანონის მე-2 სექციას. სასამართლოს განჩინების მიხედვით, მისისიპის შტატის საკანონმდებლო ორგანოს ევალება, 2026 წლის რეგულარული სესიის დასრულებამდე, მოახდინოს საარჩევნო რუკის გადახაზვა, რათა უზრუნველყოფილი იყოს მოქალაქეთა თანასწორი საარჩევნო უფლებები.
სასამართლოს აგვისტოს გადაწყვეტილება და მისი ფონი
მოსამართლე აიკოკის ამჟამინდელი ბრძანება 2025 წლის აგვისტოში მიღებულ გადაწყვეტილებას ეფუძნება. სწორედ მაშინ დაასკვნა სასამართლომ, რომ 1987 წელს მიღებული საარჩევნო რუკა არღვევდა ხმის მიცემის უფლებათა აქტს, რადგან ის ამცირებდა შავკანიანი ამომრჩევლების ხმის ძალას. ეს დასკვნა მნიშვნელოვანი პრეცედენტია შტატის სასამართლო სისტემაში რასობრივი წარმომადგენლობის საკითხთან დაკავშირებით. აღსანიშნავია, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილება არ მოვიდა მოულოდნელად, არამედ წარმოადგენდა ხანგრძლივი სამართლებრივი დავის შედეგს, რომელიც მიზნად ისახავდა საარჩევნო უბნების გავლენის დაბალანსებას და უმცირესობათა უფლებების დაცვას.
ხმის მიცემის უფლებათა კანონის (VRA) მნიშვნელობა
ხმის მიცემის უფლებათა კანონი (Voting Rights Act – VRA), განსაკუთრებით მისი მე-2 სექცია, წარმოადგენს ამერიკის შეერთებული შტატების სამოქალაქო უფლებების კანონმდებლობის ქვაკუთხედს. ეს კანონი, რომელიც 1965 წელს მიიღეს, კრძალავს საარჩევნო პრაქტიკას ან პროცედურებს, რომლებიც დისკრიმინაციულ ხასიათს ატარებს რასის, კანის ფერის ან ენობრივი უმცირესობის ჯგუფში წევრობის საფუძველზე. ხმის მიცემის უფლებათა კანონის მიზანია, უზრუნველყოს, რომ ყველა მოქალაქეს ჰქონდეს თანაბარი შესაძლებლობა ხმის მიცემისა და საარჩევნო პროცესში მონაწილეობის მისაღებად, მიუხედავად მათი რასისა თუ ეთნიკური წარმომავლობისა. მისისიპის შემთხვევაში, სასამართლომ დაადგინა, რომ საარჩევნო რუკის არასწორმა კონფიგურაციამ შექმნა ისეთი ვითარება, სადაც შავკანიან ამომრჩევლებს არ ჰქონდათ რეალური შესაძლებლობა, აერჩიათ მათთვის სასურველი კანდიდატები, რაც უშუალოდ ეწინააღმდეგება VRA-ს დებულებებს.
საკანონმდებლო ორგანოს წინაშე მდგარი გამოწვევები
მოსამართლე აიკოკის ბრძანება მისისიპის საკანონმდებლო ორგანოს 2026 წლის რეგულარული სესიის ბოლომდე ვადას უწესებს, რათა ახალი საარჩევნო რუკა შეიმუშაოს. ეს ამოცანა გულისხმობს არა მხოლოდ ტექნიკურ ცვლილებებს, არამედ პოლიტიკურ გამოწვევებსაც. რუკის გადახაზვის პროცესი ხშირად დაძაბულ დებატებს იწვევს, რადგან ის გავლენას ახდენს პოლიტიკურ ძალთა ბალანსზე და თითოეული პარტიის წარმომადგენლობაზე. საკანონმდებლო ორგანოს მოუწევს ისეთი რუკის შექმნა, რომელიც ერთის მხრივ, სასამართლოს მოთხოვნებს დააკმაყოფილებს და ხმის მიცემის უფლებათა კანონის ნორმებს დაიცავს, მეორეს მხრივ კი, შტატის მოსახლეობის ყველა სეგმენტის სამართლიან წარმომადგენლობას უზრუნველყოფს. ამ პროცესის სირთულე მდგომარეობს იმაშიც, რომ ნებისმიერი ახალი რუკა უნდა გაუძლოს სამართლებრივ შემოწმებას და არ უნდა დაარღვიოს მოქალაქეთა კონსტიტუციური უფლებები.
გავლენა სასამართლო სისტემაზე და ამომრჩევლებზე
მისისიპის უზენაესი სასამართლოსთვის დანიშნული სპეციალური არჩევნები და საარჩევნო რუკის გადახაზვა მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს შტატის სასამართლო სისტემის მომავალზე. ახალმა საარჩევნო ოლქებმა შესაძლოა შეცვალონ სასამართლოს შემადგენლობა, რამაც, თავის მხრივ, შესაძლოა გავლენა იქონიოს სამართლის ინტერპრეტაციასა და შტატში მიღებულ გადაწყვეტილებებზე. შავკანიანი ამომრჩევლების ხმის ძალის გაზრდის უზრუნველყოფა, როგორც ეს სასამართლოს ბრძანებით არის მოთხოვნილი, მიზნად ისახავს უმცირესობათა ჯგუფების სამართლიანი წარმომადგენლობის გაუმჯობესებას სასამართლო ორგანოებში. ეს გადაწყვეტილება ხაზს უსვამს იმასაც, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია საარჩევნო სისტემების სამართლიანობა და გამჭვირვალობა, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ეხება ისეთი ინსტიტუტების არჩევას, როგორიცაა უზენაესი სასამართლო, რომლის გადაწყვეტილებებიც უშუალოდ აისახება მოქალაქეთა ყოველდღიურ ცხოვრებაზე.
დასკვნა
მისისიპის უზენაესი სასამართლოსთვის განმეორებითი არჩევნების დანიშვნა და საარჩევნო რუკის გადახაზვის მოთხოვნა ხმის მიცემის უფლებათა კანონის დარღვევის გამო, აშშ-ში საარჩევნო სამართლიანობისა და მოქალაქეთა უფლებების დაცვის მუდმივ მნიშვნელობას უსვამს ხაზს. ეს გადაწყვეტილება არა მხოლოდ მისისიპის შტატს, არამედ მთელ ქვეყანას შეახსენებს, რომ სამართლიანი წარმომადგენლობა დემოკრატიული სისტემის ქვაკუთხედია. მოლოდინი არსებობს, რომ საკანონმდებლო ორგანო შეძლებს შეასრულოს სასამართლოს მოთხოვნა და შექმნას ისეთი საარჩევნო სისტემა, რომელიც სრულად დაიცავს მოქალაქეთა ხმის მიცემის უფლებებს, რაც საბოლოოდ გააძლიერებს დემოკრატიულ პროცესებს და უზრუნველყოფს სამართლიან მართლმსაჯულებას.
