ამერიკის აერონავტიკისა და კოსმოსის ეროვნული ადმინისტრაციის (NASA) მიერ დაგეგმილი მისია, სახელწოდებით „მარსიდან ნიმუშების დაბრუნება“ (Mars Sample Return – MSR), რომელიც წითელი პლანეტიდან დედამიწაზე ქანების ნიმუშების ჩამოტანას ისახავს მიზნად, სერიოზული შეფერხებებითა და გაურკვეველი მომავლით გამოირჩევა. ხუთი წლის წინ, როდესაც Perseverance როვერი მარსზე დაჯდა და ნიმუშების შეგროვება დაიწყო, NASA-ს ოფიციალური პირები ვარაუდობდნენ, რომ ნიმუშების ასაღები შემდეგი ხომალდი 2026, ან სავარაუდოდ 2028 წლისთვის უკვე გაშვებისთვის მზად იქნებოდა. თუმცა, დღეს, 2026 წელთან მიახლოებისას, არცერთი მსგავსი მისია არ დგას გაშვების მოლოდინში და არც ხომალდი შენდება.
მისია „მარსიდან ნიმუშების დაბრუნება“: საწყისი ხედვა და გამოწვევები
მისია „მარსიდან ნიმუშების დაბრუნება“ თავდაპირველად მრავალეტაპიან, მრავალმილიარდიან კოსმოსურ კამპანიად იყო ჩაფიქრებული. Perseverance როვერს, რომელიც მარსზე 2021 წლის თებერვალში დაჯდა, დაეკისრა გადამწყვეტი როლი: მარსის ზედაპირიდან ქანებისა და ნიადაგის ნიმუშების შეგროვება, რომლებიც შემდგომში სპეციალურ კონტეინერებში უნდა მოთავსებულიყო. ამ ნიმუშების დედამიწაზე ჩამოტანა კაცობრიობას მარსის გეოლოგიური ისტორიის, პოტენციური სიცოცხლის არსებობის კვალის და პლანეტის ევოლუციის შესახებ უპრეცედენტო ინფორმაციას მიაწვდიდა. საწყისი გეგმის მიხედვით, Perseverance-ის მიერ შეგროვებული ნიმუშების დედამიწაზე დასაბრუნებლად გაშვებული იქნებოდა ცალკეული ხომალდი, რომელიც ამ ნიმუშებს აიღებდა და ორბიტაზე გაიტანდა.
გეგმების გადახედვა და გაურკვეველი მომავალი
პროექტის განხორციელება მნიშვნელოვნად შეფერხდა და ამჟამად NASA-ს სტრატეგია MSR მისიასთან დაკავშირებით გადაუწყვეტელი რჩება. ამის მთავარი მიზეზი პროექტის საწყისი ხარჯთაღრიცხვის ექსპონენციური ზრდაა, რამაც თავდაპირველი პროგნოზებიდან 11 მილიარდ აშშ დოლარამდე მიაღწია. ამჟამად, არ მიმდინარეობს ნიმუშების ასაღები ხომალდის მშენებლობა და არცერთი მსგავსი მისია არ დგას გაშვების ზღურბლზე, რაც მკვეთრად განსხვავდება ხუთი წლის წინ არსებული ოპტიმისტური პროგნოზებისგან. ეს ფაქტორები სერიოზულ კითხვებს აჩენს მისიის განხორციელების დროულობასა და საერთოდ, მის რეალიზაციის შესაძლებლობაზე.
Perseverance-ის როლი და სამეცნიერო პოტენციალი
მიუხედავად MSR მისიის გაურკვეველი მომავლისა, Perseverance როვერი წარმატებით აგრძელებს მუშაობას მარსზე. ის აგროვებს უმნიშვნელოვანეს ქანის ნიმუშებს, რომლებიც მეცნიერული თვალსაზრისით ფასდაუდებელია. თითოეული შეგროვებული ნიმუში პოტენციურად შეიცავს ინფორმაციას მარსის ზედაპირის ევოლუციის, მისი წყლის ისტორიისა და შესაძლო პრეისტორიული მიკრობული სიცოცხლის შესახებ. ამ ნიმუშების დედამიწაზე შესწავლა ბევრად უფრო დეტალური და მრავალმხრივი იქნება, ვიდრე როვერის ბორტზე არსებული ხელსაწყოებით ჩატარებული ანალიზი. Perseverance-ის მიერ დაწყებული სამუშაო აუცილებელი პირველი ნაბიჯია, თუმცა მისი საბოლოო სამეცნიერო პოტენციალი პირდაპირ კავშირშია ნიმუშების დედამიწაზე წარმატებით დაბრუნებასთან.
NASA-ს ახალი მიდგომა და გადაწყვეტილების მოლოდინი
პროექტის მაღალი ღირებულებისა და ტექნიკური სირთულეების ფონზე, NASA-ს ხელმძღვანელობა აქტიურად განიხილავს ალტერნატიულ ვარიანტებს. ეს შეიძლება მოიცავდეს მისიის გადახედვას, რათა შემცირდეს ხარჯები, გამარტივდეს დიზაინი, ან მოძიებული იქნას საერთაშორისო თანამშრომლობის ახალი მოდელები. გადაწყვეტილების მიღება კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, რადგან მისიის შემდგომმა გაჭიანურებამ შეიძლება არა მხოლოდ MSR პროექტს, არამედ NASA-ს მთლიან მარსის კვლევის სტრატეგიას შეუქმნას საფრთხე. გაურკვევლობა იმაში მდგომარეობს, მოხდება თუ არა MSR მისია საერთოდ და თუ მოხდება, როდის, რადგან დღევანდელი მდგომარეობით, მისი 2028 წლის შემდეგ გაშვება უფრო სავარაუდო ჩანს.
მისია „მარსიდან ნიმუშების დაბრუნება“ კოსმოსური კვლევების ერთ-ერთ ყველაზე ამბიციურ და კომპლექსურ პროექტად რჩება. მიუხედავად იმისა, რომ Perseverance როვერი წარმატებით აგროვებს ფასდაუდებელ ნიმუშებს მარსზე, მათი დედამიწაზე ჩამოტანის ბედი გაურკვეველია. NASA დგას რთული არჩევანის წინაშე – შეათანხმოს სამეცნიერო მისწრაფებები ბიუჯეტურ რეალობასთან და ჩამოაყალიბოს ახალი, ეფექტური სტრატეგია, რათა უზრუნველყოფილი იყოს ამ კრიტიკულად მნიშვნელოვანი პროექტის საბოლოო წარმატება. მომდევნო წლები გადამწყვეტი იქნება MSR მისიის მომავლისა და მთლიანად კაცობრიობის მარსის შესწავლისთვის.
