შეერთებულ შტატებში სიკვდილით დასჯის თემა მუდმივად რჩება მწვავე დებატების საგანად, როგორც სოციალურ, ისე პოლიტიკურ და სამართლებრივ ჭრილში. ბოლო პერიოდში, ყურადღების ცენტრში მოექცა პრეზიდენტ ჯო ბაიდენის ადმინისტრაციის მიერ გატარებული პოლიტიკა, რომელმაც ფედერალურ დონეზე სიკვდილით დასჯას დროებითი მორატორიუმი დაუწესა. ეს გადაწყვეტილება მოიცავს 37 მსჯავრდებულს, რომელთა საქმეებიც უმაღლესი სასჯელის აღსრულებას ითვალისწინებდა. თუმცა, ამ ჰუმანურ ინიციატივას შესაძლოა მომავალში სერიოზული გამოწვევები შეხვდეს, რადგან წინა ადმინისტრაციის მიდგომა, რომელიც სიკვდილით დასჯის აქტიურ გამოყენებას უჭერდა მხარს, კვლავაც რჩება პოლიტიკურ დღის წესრიგში.
ფედერალური სიკვდილით დასჯის პოლიტიკის ცვლილება ბაიდენის პრეზიდენტობისას
პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმა, როგორც საპრეზიდენტო კანდიდატმა და შემდეგ უკვე ქვეყნის მეთაურმა, არაერთხელ გამოხატა თავისი სკეპტიკური დამოკიდებულება სიკვდილით დასჯის მიმართ. მისი ადმინისტრაციის მოსვლასთან ერთად, ფედერალურ დონეზე სიკვდილით დასჯის აღსრულებაზე ოფიციალური მორატორიუმი გამოცხადდა. იუსტიციის დეპარტამენტმა, გენერალური პროკურორის, მერიკ გარლანდის ხელმძღვანელობით, განაცხადა, რომ შეისწავლის სიკვდილით დასჯის შესახებ ფედერალურ პოლიტიკას და პროცედურებს, რითაც ფაქტობრივად შეაჩერა ყველა დაგეგმილი აღსრულება. ეს ნაბიჯი ასახავს ადმინისტრაციის ფართო მიზანს, გადახედოს სისხლის სამართლის სისტემას და მისი თანასწორობისა და სამართლიანობის პრინციპებს.
ბაიდენის ადმინისტრაციის პოზიცია ეფუძნება არგუმენტს, რომ სიკვდილით დასჯა არათანაბრად გამოიყენება, განსაკუთრებით კი რასობრივი უმცირესობების წარმომადგენლების მიმართ, და რომ არსებობს უდანაშაულო ადამიანების სიკვდილით დასჯის რისკი. მორატორიუმი მიზნად ისახავს ამ საკითხების გააზრებასა და სამართლებრივი სისტემის სანდოობის გაზრდას, ვიდრე უმაღლესი სასჯელის გაუქმებას, თუმცა მისი ეფექტი პრაქტიკულად ანალოგიურია დროებითი შეჩერების კუთხით.
ტრამპის ადმინისტრაციის მემკვიდრეობა და სიკვდილით დასჯის განახლება
ბაიდენის ადმინისტრაციის პოლიტიკა მკვეთრად განსხვავდება წინა, დონალდ ტრამპის პრეზიდენტობის პერიოდში გატარებული მიდგომისგან. წლების განმავლობაში, ფედერალურ დონეზე სიკვდილით დასჯა იშვიათი მოვლენა იყო, თუმცა 2020 წელს, ტრამპის ადმინისტრაციამ, კერძოდ კი იუსტიციის დეპარტამენტმა, გენერალური პროკურორის, უილიამ ბარის ხელმძღვანელობით, სიკვდილით დასჯის აღსრულება განაახლა. 2020 წლის ივლისიდან 2021 წლის იანვრამდე, 13 ფედერალური მსჯავრდებული სიკვდილით დასაჯეს, რაც უპრეცედენტო რაოდენობა იყო ათწლეულების განმავლობაში. ეს გადაწყვეტილება ეფუძნებოდა იმ არგუმენტს, რომ მართლმსაჯულება უნდა აღსრულდეს იმ პირთა მიმართ, რომლებმაც ჩაიდინეს ყველაზე საზარელი დანაშაულები.
ტრამპის ადმინისტრაციის პოზიცია ასახავდა კონსერვატიულ ხედვას, რომელიც მხარს უჭერს მკაცრ სისხლის სამართლის პოლიტიკას და სიკვდილით დასჯას, როგორც დანაშაულის პრევენციის ეფექტურ საშუალებას და დაზარალებულთა ოჯახებისთვის სამართლიანობის აღდგენის ფორმას. სწორედ ამ კონტექსტში უნდა განვიხილოთ პოტენციური სურვილი, რომ ბაიდენის მორატორიუმი გადაიხედოს ან გაუქმდეს, განსაკუთრებით იმ პოლიტიკური ძალების მხრიდან, რომლებიც ტრამპისეულ მიდგომას იზიარებენ.
37 მსჯავრდებული და მათი მომავლის გაურკვევლობა
ბაიდენის მორატორიუმის მთავარ ეპიცენტრში 37 ფედერალური მსჯავრდებული დგას, რომელთა სიცოცხლეც ამ პოლიტიკურ და სამართლებრივ ცვლილებებზეა დამოკიდებული. ესენი არიან პირები, რომლებიც სხვადასხვა მძიმე დანაშაულისთვის არიან გასამართლებულნი და ფედერალურ სიკვდილით დასჯის რიგში ელოდებიან თავიანთი განაჩენის აღსრულებას. მორატორიუმმა მათთვის დროებითი შვება მოიტანა, რაც შესაძლებლობას აძლევს მათ იურიდიულ გუნდებს, ხელახლა გადახედონ საქმეებს, მოიძიონ ახალი მტკიცებულებები ან გაასაჩივრონ არსებული გადაწყვეტილებები.
ამ 37 მსჯავრდებულის ბედი კვლავ გაურკვეველია. მიუხედავად იმისა, რომ მორატორიუმი ძალაშია, ის არ არის მუდმივი და მისი გაუქმება ან შეცვლა შესაძლებელია. ნებისმიერ მომავალ ადმინისტრაციას შეუძლია შეცვალოს მიმდინარე პოლიტიკა, ისევე როგორც ეს მოხდა ტრამპის პრეზიდენტობის დროს. ეს იურიდიული და პოლიტიკური ვოლატილობა ქმნის მუდმივ გაურკვევლობას მსჯავრდებულებისთვის და მათ ოჯახებისთვის, ასევე აჩენს კითხვებს სიკვდილით დასჯის გრძელვადიან პერსპექტივებთან დაკავშირებით.
პოლიტიკური და იურიდიული ბრძოლა სიკვდილით დასჯის ირგვლივ
სიკვდილით დასჯის საკითხი ამერიკულ პოლიტიკაში ყოველთვის მძლავრ გამყოფ ხაზს ქმნიდა. დემოკრატები, როგორც წესი, უფრო მეტად არიან მიდრეკილნი მისი გაუქმებისკენ ან შეზღუდვისკენ, მაშინ როცა რესპუბლიკელები ხშირად მის შენარჩუნებასა და აქტიურ გამოყენებას ემხრობიან. ბაიდენის მორატორიუმი სწორედ ამ პოლიტიკური დაპირისპირების ნაწილია. წინა ადმინისტრაციის მიდგომა, რომელმაც სიკვდილით დასჯის აღსრულება განაახლა, შეიძლება გახდეს საფუძველი მომავალში მორატორიუმის გასაუქმებლად ან შესაცვლელად.
იურიდიული თვალსაზრისით, პრეზიდენტის აღმასრულებელი უფლებამოსილება საკმაოდ ფართოა ასეთ საკითხებში. თუმცა, ნებისმიერ ახალ მცდელობას, აღდგეს ფედერალური სიკვდილით დასჯა, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვანი სამართლებრივი გამოწვევები მოჰყვება სასამართლოებში. უფლებადამცველი ორგანიზაციები და ადვოკატები მზად იქნებიან, დაიცვან მსჯავრდებულთა უფლებები და გააპროტესტონ ნებისმიერი გადაწყვეტილება, რომელიც მიმართული იქნება სიკვდილით დასჯის აღსრულების განახლებისკენ. ეს შექმნის ხანგრძლივ და კომპლექსურ იურიდიულ ბრძოლას, რომლის შედეგიც გაურკვეველი რჩება.
დასკვნა
ფედერალურ დონეზე სიკვდილით დასჯის საკითხი შეერთებულ შტატებში კვლავ რჩება დემოკრატიის, სამართლიანობისა და ჰუმანიზმის პრინციპების განმსაზღვრელ დებატად. პრეზიდენტ ბაიდენის ადმინისტრაციის მიერ დაწესებული მორატორიუმი, რომელიც 37 მსჯავრდებულს ეხება, არის მნიშვნელოვანი ნაბიჯი სისხლის სამართლის სისტემის რეფორმირებისკენ და მისი ეფექტიანობისა და სამართლიანობის გადახედვისკენ. თუმცა, წინა ადმინისტრაციის მიდგომა და მისი პოლიტიკური მემკვიდრეობა, რომელიც სიკვდილით დასჯის აქტიურ გამოყენებას ემხრობოდა, ქმნის პოტენციურ გამოწვევას ამ მორატორიუმისთვის.
მომავალი პერიოდი აჩვენებს, შეძლებს თუ არა ბაიდენის ადმინისტრაცია თავისი პოლიტიკის შენარჩუნებას გრძელვადიან პერსპექტივაში, თუკი ის კვლავ დაუპირისპირდება პოლიტიკურ ძალებს, რომლებიც სიკვდილით დასჯის აღსრულების აღდგენას ითხოვენ. ამ პროცესში, 37 მსჯავრდებულის ბედი და მთლიანად სიკვდილით დასჯის თემა დარჩება საზოგადოებრივი და პოლიტიკური დისკუსიის ცენტრში, რაც გავლენას მოახდენს ამერიკული მართლმსაჯულების მომავალზე.
