საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი კობახიძემ საჯარო მოწოდებით მიმართა სამართალდამცავ ორგანოებსა და პარლამენტს, რათა დაუყოვნებლივ დაიწყოს გამოძიება სასურსათო პროდუქტებზე არსებული მაღალი ფასების სავარაუდო მიზეზების დასადგენად. პრემიერ-მინისტრმა ეჭვი გამოთქვა, რომ ფასების ზრდა შესაძლოა გამოწვეული იყოს საცალო ვაჭრობის სფეროში მოქმედ კომპანიებს შორის არსებული კარტელური გარიგებით. ამასთან, მან ანტიმონოპოლიური ზომების გატარების აუცილებლობაზე მიანიშნა. ირაკლი კობახიძის განცხადებით, შედარებითმა ანალიზმა გამოავლინა მნიშვნელოვანი განსხვავებები ქართულ და ევროპულ სუპერმარკეტებში ერთსა და იმავე პროდუქტებზე დაფიქსირებულ ღირებულებებს შორის, რაც ქვეყნის შიგნით ზოგიერთი ყოველდღიური მოხმარების პროდუქტის ფასს თითქმის სამჯერ აჭარბებს ევროპულ მაჩვენებელს.

პრემიერ-მინისტრის მოწოდება და შეშფოთება ფასების ზრდის გამო

პრემიერ-მინისტრის ირაკლი კობახიძის მიერ გავრცელებულ სამწუთიან ვიდეო მიმართვაში, ხაზგასმით აღინიშნა სასურსათო პროდუქტებზე არსებული არაპროპორციულად მაღალი ფასების პრობლემა, რაც, მისი შეფასებით, მოსახლეობისთვის სერიოზულ გამოწვევას წარმოადგენს. მთავრობის მეთაურმა პირდაპირ მიმართა როგორც სამართალდამცავ უწყებებს, ასევე საქართველოს პარლამენტს, რათა მათ თავიანთი კომპეტენციის ფარგლებში შეისწავლონ აღნიშნული საკითხი. მოწოდება მოიცავდა მოთხოვნას, დადგინდეს, ხომ არ არის მაღალი ფასები ბაზარზე არსებული ხელოვნური ჩარევის, კონკრეტულად კი, კომპანიებს შორის შეთანხმებული ქმედებების შედეგი. პრემიერ-მინისტრმა მიუთითა, რომ ასეთი ტიპის არაკეთილსინდისიერი პრაქტიკა პირდაპირ აზიანებს მომხმარებელთა ინტერესებს და ბაზარზე თავისუფალი კონკურენციის პრინციპებს.

მთავრობის მეთაურის მიერ გაჟღერებული შეშფოთება ეკონომიკური სტაბილურობისა და მოსახლეობის სოციალური კეთილდღეობის კონტექსტში განიხილება. სასურსათო პროდუქტებზე ფასების ზრდა ხშირად მოსახლეობის მსყიდველობითუნარიანობაზე პირდაპირ გავლენას ახდენს, განსაკუთრებით კი დაბალშემოსავლიან ფენებზე. პრემიერ-მინისტრის მოწოდება მიზნად ისახავს ამ პრობლემის სიღრმისეულ შესწავლას და შესაძლო დარღვევების შემთხვევაში, შესაბამისი რეაგირების განხორციელებას. მოლოდინი არსებობს, რომ მოწოდების საფუძველზე, სხვადასხვა უწყება აქტიურ ფაზაში გადავა და დაიწყება ბაზრის მონიტორინგი და კვლევა, რათა დადგინდეს ფასწარმოქმნის მექანიზმების გამჭვირვალობა და კანონიერება.

შედარებითი ანალიზი და ფასთა სხვაობა

ირაკლი კობახიძემ თავის მიმართვაში კონკრეტული მაგალითები მოიყვანა იმ შედარებითი ანალიზიდან, რომელიც, სავარაუდოდ, მთავრობის მიერ არის ჩატარებული. მისი განცხადებით, იმავე საერთაშორისო ბრენდის ქსელურ სუპერმარკეტებში, რომლებიც როგორც საქართველოში, ასევე საფრანგეთში ფუნქციონირებენ, ერთი და იგივე პროდუქტების ფასები მნიშვნელოვნად განსხვავდება. მან დაასახელა რამდენიმე ძირითადი პროდუქტი და მათზე დაფიქსირებული ფასთა სხვაობა:

• მზესუმზირის ზეთის კონკრეტული ბრენდის ფასი საქართველოში 34%-ით აღემატება საფრანგეთში არსებულ ფასს.
• მაკარონის ფასი საქართველოში 97%-ით მეტია, ვიდრე საფრანგეთში.
• ბრინჯი ქართულ ბაზარზე 180%-ით ძვირია ევროპულ ანალოგთან შედარებით.
• კარაქის ღირებულება საქართველოში 30%-ით აღემატება ფრანგულ ფასს.
• ყველი 42%-ით ძვირია.
• შოკოლადის ფასი კი 47%-ით მაღალია.

ეს მონაცემები, პრემიერ-მინისტრის გზავნილით, ნათლად მიუთითებს ბაზარზე არსებულ პოტენციურ პრობლემებზე, რომლებიც არ ჯდება ჩვეულებრივი საბაზრო ეკონომიკის კანონზომიერებებში. მსგავსი მოცულობის ფასთა სხვაობა, მისი აზრით, ხსნის კარტელური გარიგების შესაძლებლობას, რადგან სხვაგვარად რთულია ასეთი დისპროპორციული ფასების ობიექტური ეკონომიკური გამართლება. ის ფაქტი, რომ შედარება ერთი და იმავე საერთაშორისო ბრენდის ქსელურ სუპერმარკეტებს შორის მოხდა, კიდევ უფრო ამყარებს პრემიერ-მინისტრის ეჭვებს, რადგან ლოგიკურად, მსხვილმა საერთაშორისო ქსელებმა უნდა შეძლონ პროდუქციის მიწოდების ოპტიმიზაცია და კონკურენტული ფასების შეთავაზება სხვადასხვა ქვეყანაში.

შესაძლო კარტელური გარიგებები და ანტიმონოპოლიური ზომები

პრემიერ-მინისტრის განცხადების ცენტრალური ნაწილი კარტელური გარიგებების შესაძლო არსებობას ეხებოდა. კარტელი წარმოადგენს დამოუკიდებელ ბიზნეს სუბიექტებს შორის არსებულ შეთანხმებას, რომლის მიზანია კონკურენციის შეზღუდვა ან გაუქმება ფასების დაფიქსირების, წარმოების მოცულობის კონტროლის, ბაზრის განაწილების ან სხვა ანტიკონკურენტული ქმედებების მეშვეობით. ასეთი ტიპის შეთანხმებები კანონით აკრძალულია უმეტეს ქვეყანაში, მათ შორის საქართველოშიც, რადგან ისინი პირდაპირ ზიანს აყენებენ მომხმარებლებს ხელოვნურად გაზრდილი ფასებითა და არჩევანის შეზღუდვით. ირაკლი კობახიძემ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ თუ გამოძიება დაადასტურებს კარტელური გარიგებების არსებობას, სახელმწიფო გამოიყენებს ყველა არსებულ მექანიზმს ანტიმონოპოლიური ზომების გასატარებლად. ეს ზომები შეიძლება მოიცავდეს როგორც ჯარიმებსა და სანქციებს, ასევე ბაზრის რეგულირებისკენ მიმართულ საკანონმდებლო ცვლილებებს, რათა მომავალში თავიდან იქნას აცილებული მსგავსი პრაქტიკა.

სამართალდამცავი ორგანოებისა და პარლამენტის ჩართულობა ამ პროცესში კრიტიკულად მნიშვნელოვანია. სამართალდამცავებს ევალებათ ფაქტობრივი მტკიცებულებების შეგროვება და ანტიკონკურენტული ქმედებების იდენტიფიცირება, ხოლო პარლამენტს შეუძლია საკანონმდებლო ბაზის გაძლიერება ან კონკურენციის სააგენტოს უფლებამოსილებების გაფართოება, რათა მას უფრო ეფექტიანად შეეძლოს ბაზარზე მონიტორინგი და დარღვევებზე რეაგირება. მთავრობის გზავნილი მიუთითებს იმაზე, რომ სახელმწიფო მზად არის აქტიურად ჩაერიოს ბაზრის რეგულირებაში, თუკი დადასტურდება მისი მონოპოლიზაციის ან კარტელური შეთანხმებების საფრთხე, რაც მიზნად ისახავს თავისუფალი და სამართლიანი კონკურენტული გარემოს უზრუნველყოფას.

მომავალი ნაბიჯები და მოსალოდნელი შედეგები

პრემიერ-მინისტრის ირაკლი კობახიძის განცხადებას, სავარაუდოდ, მოჰყვება კონკრეტული ინსტიტუციური ნაბიჯები. მოსალოდნელია, რომ საქართველოს კონკურენციის ეროვნული სააგენტო, რომელიც პასუხისმგებელია ქვეყანაში კონკურენტული გარემოს დაცვასა და ანტიკარტელური კანონმდებლობის აღსრულებაზე, აქტიურად ჩაერთვება ამ საქმის შესწავლაში. ასევე, შესაძლოა, პარლამენტმა განიხილოს კანონმდებლობის დახვეწის საკითხი, რათა უფრო ეფექტიანად მოხდეს საბაზრო დარღვევების პრევენცია და მათზე რეაგირება. სამართალდამცავი უწყებები, თავის მხრივ, შეისწავლიან, ხომ არ შეიცავს საქმე სისხლის სამართლის დანაშაულის ნიშნებს, რომელიც შესაძლოა დაკავშირებული იყოს ფასების ხელოვნურ ზრდასთან ან ბაზრის მანიპულირებასთან.

გამოძიების შედეგად, თუკი დადასტურდება საცალო მოვაჭრეებს შორის კარტელური გარიგების არსებობა, სავარაუდოა, რომ შესაბამის კომპანიებს დაეკისრებათ მნიშვნელოვანი ჯარიმები და შესაძლოა, სხვა სამართლებრივი სანქციებიც. ეს იქნება მკაფიო სიგნალი ბაზრის ყველა მონაწილისთვის, რომ სახელმწიფო არ დაუშვებს ანტიკონკურენტულ პრაქტიკას, რომელიც უსამართლოდ აზიანებს მომხმარებლებს და ამახინჯებს საბაზრო ურთიერთობებს. გრძელვადიან პერსპექტივაში, ასეთი ზომების გატარება მიზნად ისახავს უფრო გამჭვირვალე და კონკურენტული გარემოს შექმნას, რაც ხელს შეუწყობს ფასების სტაბილიზაციას და მომხმარებელთა უფლებების დაცვას. მთავრობის ამგვარი ინიციატივა წარმოაჩენს მის მზაობას, დაიცვას მოქალაქეების ეკონომიკური ინტერესები და უზრუნველყოს სამართლიანი კონკურენცია ქვეყნის ეკონომიკაში.