საერთაშორისო საინფორმაციო სააგენტო „როიტერის“ პროგნოზის თანახმად, 2026 წლის იანვარში რუსეთის ფედერაციის ნედლი ნავთობის მოპოვებიდან მიღებული საგადასახადო შემოსავლები შესაძლოა ბოლო სამი წლის განმავლობაში ყველაზე დაბალ ნიშნულამდე დაეცეს. ეს მოვლენა ეკონომიკურ ანალიტიკოსთა ყურადღებას იპყრობს, ვინაიდან რუსეთის ეკონომიკა, ისტორიულად, მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ენერგორესურსების ექსპორტზე. „როიტერის“ გათვლებით, იანვრის თვისთვის რუსეთის ბიუჯეტში ნავთობის გადასახადებიდან დაახლოებით 380 მილიარდი რუბლი, ანუ 4.72 მილიარდი აშშ დოლარი, შევა. აღნიშნული მაჩვენებელი არა მხოლოდ სამწლიან მინიმუმს წარმოადგენს, არამედ მკვეთრ შემცირებას ასახავს წინა პერიოდებთან შედარებით, რაც ქვეყნის ფინანსურ მდგომარეობაზე მნიშვნელოვან ზეგავლენას იქონიებს.
საგადასახადო შემოსავლების მოსალოდნელი კლება და მისი მასშტაბები
„როიტერის“ მონაცემებზე დაყრდნობით, 2026 წლის იანვარში ნავთობიდან მიღებული საგადასახადო შემოსავლების შემცირება მნიშვნელოვანია როგორც მოცულობით, ასევე პროცენტული მაჩვენებლით. პროგნოზირებული 380 მილიარდი რუბლი 2025 წლის დეკემბრის მაჩვენებელზე 16%-ით ნაკლებია. კიდევ უფრო შთამბეჭდავია სხვაობა 2025 წლის იანვართან მიმართებით, როდესაც შემოსავლები 55%-ით უფრო მაღალი იყო. ეს ციფრები აშკარად მიუთითებს რუსეთის ეკონომიკის წინაშე არსებულ გამოწვევებზე, განსაკუთრებით კი ბიუჯეტის შემოსავლების ნაწილში. მსგავსი მკვეთრი ვარდნა ხაზს უსვამს გლობალური ენერგეტიკული ბაზრების ცვალებადობის პირდაპირ გავლენას ისეთ დიდ ექსპორტიორ ქვეყნებზე, როგორიცაა რუსეთი. ფინანსური ნაკადების ამგვარი შემცირება აუცილებლად გამოიწვევს ბიუჯეტის დაგეგმვის პროცესების გადახედვას და შესაძლოა, გარკვეული სახის კორექტივების შეტანას სახელმწიფოს ხარჯვით ნაწილში.
წიაღისეულის მოპოვების გადასახადის (MET) მნიშვნელობა რუსეთის ბიუჯეტისთვის
წიაღისეულის მოპოვების გადასახადი (Mineral Extraction Tax - MET) წარმოადგენს რუსეთის ფედერაციის ბიუჯეტის ერთ-ერთ უმთავრეს შემოსავლის წყაროს. ეს გადასახადი, რომელიც ყოველი თვის 28 რიცხვამდე უნდა შევიდეს სახელმწიფო ხაზინაში, ასახავს წინა თვის განმავლობაში მოპოვებული ნავთობის მოცულობასა და საბაზრო ღირებულებას. რუსეთის ეკონომიკური მოდელი ათწლეულების განმავლობაში ეფუძნებოდა ენერგორესურსების ექსპორტს, რის გამოც ნავთობისა და გაზის სექტორზე მოდის სახელმწიფო ბიუჯეტის მთლიანი შემოსავლების დაახლოებით ერთი მეოთხედი. ეს სფერო მოსკოვისთვის წარმოადგენს ყველაზე მნიშვნელოვან ფინანსურ რესურსს, განსაკუთრებით უკრაინაში მიმდინარე ფართომასშტაბიანი სამხედრო მოქმედებების ფონზე, რომელიც უკვე მეოთხე წელია გრძელდება. ენერგეტიკული სექტორის სტაბილურობა პირდაპირ განაპირობებს სახელმწიფოს შესაძლებლობას, დააფინანსოს სამხედრო ხარჯები, სოციალური პროგრამები და შეინარჩუნოს მაკროეკონომიკური სტაბილურობა. შესაბამისად, MET-ის შემცირება პირდაპირ აისახება ქვეყნის ფინანსურ შესაძლებლობებსა და სტრატეგიულ დაგეგმვაზე.
შემოსავლების შემცირების ძირითადი მიზეზები და გლობალური ფაქტორები
„როიტერის“ ანალიზის თანახმად, 2026 წლის იანვარში ნავთობიდან მიღებული საგადასახადო შემოსავლების მოსალოდნელი კლება უმთავრესად გლობალურ ბაზარზე ნავთობის ფასების ვარდნითაა განპირობებული. კერძოდ, პროგნოზის მიხედვით, ნოემბერთან შედარებით, ნავთობის საშუალო ფასი დაახლოებით 12%-ით შემცირდა. ეს ფაქტორი უშუალოდ აისახება MET-ის ოდენობაზე, რადგან გადასახადის გაანგარიშება ნავთობის საბაზრო ღირებულებასა და მოპოვების მოცულობაზეა დამოკიდებული. ნავთობის ფასების მერყეობაზე გავლენას ახდენს მრავალი ფაქტორი: გლობალური ეკონომიკური ზრდის ტემპი, ნავთობის მიწოდება-მოთხოვნის ბალანსი, რომელიც შეიძლება შეიცვალოს წარმოების გაზრდის ან შემცირების შედეგად, მსხვილი მწარმოებელი ქვეყნების გაერთიანების, OPEC+-ის, პოლიტიკა მიწოდების კვოტებთან დაკავშირებით, გეოპოლიტიკური დაძაბულობა მსოფლიოს სხვადასხვა რეგიონში და სხვა. როდესაც მსოფლიო ეკონომიკა ნელდება, ან ნავთობის მიწოდება ჭარბობს მოთხოვნას, ფასები ბუნებრივად ეცემა, რაც პირდაპირ აზიანებს რუსეთის მსგავსი ექსპორტიორი ქვეყნების ბიუჯეტს.
ეკონომიკური შედეგები და ფინანსური გამოწვევები
რუსეთის ბიუჯეტში ნავთობის შემოსავლების ასეთი მასშტაბური შემცირება, თუნდაც ერთი თვის განმავლობაში, შეიძლება სერიოზული გამოწვევების მომტანი იყოს სახელმწიფოსთვის. ვინაიდან ნავთობი და გაზი ქვეყნისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან ფინანსურ წყაროს წარმოადგენს, ამ შემოსავლების კლება პირდაპირ აისახება სახელმწიფოს შესაძლებლობაზე, დააფინანსოს როგორც სოციალური პროგრამები, ინფრასტრუქტურული პროექტები, ისე თავდაცვისა და უსაფრთხოების ხარჯები. ეკონომიკური სტაბილურობის შენარჩუნება ასეთ პირობებში კიდევ უფრო რთული ხდება, რადგან საჭირო ხდება ალტერნატიული შემოსავლების მოძიება, შიდა წყაროების მობილიზება, ან სახელმწიფო ხარჯების შემცირება. გრძელვადიან პერსპექტივაში, თუ ნავთობის ფასების ვარდნის ტენენდცია გაგრძელდა და რუსეთი ვერ მოახერხა ეკონომიკის დივერსიფიკაცია, ენერგეტიკულ რესურსებზე დამოკიდებულებამ შეიძლება კიდევ უფრო გააღრმავოს არსებული ფინანსური სირთულეები. თუმცა, „როიტერის“ მიერ მოწოდებული წყარო მხოლოდ იანვრის პროგნოზს ეხება და გრძელვადიან პერსპექტივებზე კონკრეტულ შეფასებებს არ იძლევა, რაც ნებისმიერ შემდგომ ანალიზს სპეკულაციურს გახდის.
დასასრულს, „როიტერის“ პროგნოზი 2026 წლის იანვარში რუსეთის ნავთობიდან მიღებული საგადასახადო შემოსავლების სამწლიან მინიმუმამდე დაცემის შესახებ ხაზს უსვამს გლობალური ენერგეტიკული ბაზრების სენსიტიურობას და მის პირდაპირ კავშირს რუსეთის ფინანსურ სტაბილურობასთან. მსოფლიო ნავთობის ფასების ვარდნა პირდაპირ აისახება რუსეთის ბიუჯეტის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს შემოსავლის წყაროზე, რაც, სავარაუდოდ, კიდევ უფრო გაამწვავებს ეკონომიკურ გამოწვევებს იმ ქვეყნისთვის, რომლის ეკონომიკაც დიდწილად დამოკიდებულია ენერგეტიკული სექტორის წარმატებასა და სტაბილურობაზე. ეს მოვლენა მორიგ შეხსენებას წარმოადგენს ნავთობის ფასების გავლენაზე გეოპოლიტიკურ და ეკონომიკურ პროცესებზე მსოფლიო მასშტაბით.
