რუსეთის ფედერაციის ოფიციალურმა წარმომადგენლებმა გააკეთეს განცხადება, რომ შეერთებული შტატების მიერ შეთავაზებული უკრაინის სამშვიდობო გეგმასთან დაკავშირებული მოლაპარაკებები „კონსტრუქციულად“ მიმდინარეობს. ეს შეფასება, რომელიც საერთაშორისო მედიამ გაავრცელა, ახალ დინამიკას სძენს მიმდინარე დიპლომატიურ პროცესებს და შესაძლოა, მიუთითებდეს დაძაბულობის დეესკალაციისკენ მიმართული გარკვეული წინსვლის პოტენციალზე. უკრაინაში ფართომასშტაბიანი საომარი მოქმედებების დაწყებიდან მოყოლებული, მრავალი მხარე ცდილობდა კონფლიქტის დიპლომატიური გზებით გადაწყვეტას, თუმცა ხელშესახები პროგრესი აქამდე არ შეინიშნებოდა. რუსეთის მიერ მოლაპარაკებების „კონსტრუქციულად“ შეფასება განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს, რადგან აქამდე მოსკოვის რიტორიკა ხშირად სკეპტიკური იყო დასავლეთის სამშვიდობო ინიციატივების მიმართ. ამგვარი განცხადება ყურადღებას იპყრობს საერთაშორისო საზოგადოების მხრიდან და კითხვებს აჩენს შესაძლო შემდგომი განვითარებების შესახებ.
დიპლომატიური ძალისხმევა და კონფლიქტის ფონი
უკრაინაში მიმდინარე კონფლიქტი, რომელიც 2022 წლის თებერვალში გამწვავდა, მსოფლიო პოლიტიკის ერთ-ერთ ცენტრალურ გამოწვევად რჩება. ამ ხნის განმავლობაში არაერთი დიპლომატიური მცდელობა იყო განხორციელებული სიტუაციის მოსაგვარებლად. სხვადასხვა ქვეყანა და საერთაშორისო ორგანიზაცია, მათ შორის გაერო, ევროკავშირი და სხვადასხვა სახელმწიფოები, ცდილობდნენ შუამავლობას კონფლიქტის მხარეებს შორის. თუმცა, მხარეების ფუნდამენტურად განსხვავებული პოზიციები და მოთხოვნები მშვიდობიანი შეთანხმების მიღწევას ართულებდა. შეერთებული შტატები, როგორც უკრაინის ერთ-ერთი მთავარი მხარდამჭერი, აქტიურად არის ჩართული როგორც სამხედრო, ისე დიპლომატიურ ასპექტებში. ვაშინგტონი რეგულარულად მოუწოდებს რუსეთს უკრაინის ტერიტორიიდან ჯარების გაყვანისკენ და მხარს უჭერს უკრაინის სუვერენიტეტსა და ტერიტორიულ მთლიანობას. ამ ფონზე, აშშ-ის მიერ შეთავაზებული ნებისმიერი სამშვიდობო გეგმა, სავარაუდოდ, ეფუძნება ამ ძირითად პრინციპებს, თუმცა მისი კონკრეტული დეტალები საჯაროდ ხშირად არ ვრცელდება.
„აშშ-ის სამშვიდობო გეგმის“ სავარაუდო შინაარსი
მიუხედავად იმისა, რომ „აშშ-ის სამშვიდობო გეგმის“ კონკრეტული დეტალები არ არის გასაჯაროებული, ზოგადი კონტექსტიდან გამომდინარე, შესაძლებელია ვივარაუდოთ მისი ძირითადი პრინციპები. სავარაუდოდ, იგი მოიცავს ისეთ საკვანძო საკითხებს, როგორიცაა უკრაინის ტერიტორიული მთლიანობისა და სუვერენიტეტის აღდგენა მის საერთაშორისოდ აღიარებულ საზღვრებში, რაც რუსეთის მიერ ანექსირებული ტერიტორიების სტატუსის გადაწყვეტას გულისხმობს. ასევე, მნიშვნელოვანი ადგილი ეთმობა უსაფრთხოების გარანტიებს უკრაინისთვის, რათა მომავალში მსგავსი აგრესია თავიდან იქნას აცილებული. ეს შეიძლება მოიცავდეს როგორც სამხედრო დახმარების გაგრძელებას, ისე საერთაშორისო შეთანხმებებს. სავარაუდოდ, გეგმაში გათვალისწინებულია ჰუმანიტარული ასპექტები, მათ შორის ომის შედეგად დაზარალებულთა დახმარება და შესაძლოა, საერთაშორისო სასამართლო მექანიზმების ამოქმედება. ნებისმიერი მშვიდობიანი გადაწყვეტა, რომელიც აშშ-ის მხარდაჭერით განხორციელდება, დასავლეთის კოალიციის პრინციპებს უნდა შეესაბამებოდეს, რომლებიც ხაზს უსვამენ საერთაშორისო სამართლის უზენაესობას და სახელმწიფოების უფლებას, თავად განსაზღვრონ საკუთარი მომავალი.
რუსეთის პოზიციის შეფასება და შესაძლო ცვლილებები
რუსეთის განცხადება მოლაპარაკებების „კონსტრუქციული“ მიმდინარეობის შესახებ დიპლომატიურ წრეებში ყურადღების ცენტრში მოექცა. ეს რიტორიკა განსხვავდება წინა პერიოდის განცხადებებისგან, როდესაც მოსკოვი ხშირად აკრიტიკებდა დასავლეთის ინიციატივებს, როგორც მიუღებელს ან რუსეთის ინტერესების საწინააღმდეგოს. „კონსტრუქციული“ ტერმინი, როგორც წესი, მიუთითებს იმაზე, რომ მხარეები მზად არიან განიხილონ წინადადებები და ეძებონ ურთიერთმისაღები გამოსავალი, თუნდაც საბოლოო შეთანხმება ჯერ კიდევ შორს იყოს. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ რუსეთი უარს ამბობს საკუთარ მოთხოვნებზე, როგორიცაა უსაფრთხოების გარანტიები რუსეთისთვის, ნატოს გაფართოების შეჩერება, ან უკრაინის „ნეიტრალური სტატუსი“. თუმცა, ასეთი განცხადება შეიძლება იყოს სიგნალი საერთაშორისო თანამეგობრობისთვის, რომ მოსკოვი ღიაა დიალოგისთვის და აფასებს გარკვეულ ასპექტებს აშშ-ის წინადადებებში. ეს ასევე შეიძლება იყოს დიპლომატიური ნაბიჯი, რომელიც მიზნად ისახავს მოლაპარაკებების პროცესის შეფერხების გამო პასუხისმგებლობის სხვა მხარეზე გადატანას ან საკუთარი პოზიციის გამყარებას.
გამოწვევები და მომავალი პერსპექტივები
მიუხედავად რუსეთის ოპტიმისტური განცხადებისა, კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების გზაზე ჯერ კიდევ მრავალი სერიოზული გამოწვევა დგას. მთავარი დაბრკოლება არის მხარეებს შორის ნდობის დეფიციტი და ფუნდამენტური უთანხმოება ტერიტორიულ საკითხებზე. უკრაინა მტკიცედ მოითხოვს თავისი ტერიტორიების სრულ დეოკუპაციას და რუსეთის პასუხისმგებლობის დაკისრებას კონფლიქტისთვის. რუსეთი კი, თავის მხრივ, გარკვეულ ტერიტორიებს „ახალ რეალობად“ მიიჩნევს და უსაფრთხოების საკუთარ მოთხოვნებს აყენებს. ნებისმიერი გეგმა, რომელიც ამ უთანხმოებებს არ მოაგვარებს, განწირული იქნება მარცხისთვის. დიპლომატიური პროცესი ხანგრძლივი და მრავალმხრივი იქნება, რაც მოითხოვს ყველა ჩართული მხარის კომპრომისზე წასვლას და პოლიტიკურ ნებას. რუსეთის განცხადება შესაძლოა მხოლოდ პირველი, მცირე ნაბიჯი იყოს რთულ და ეკლიან გზაზე, რომელიც საბოლოოდ მშვიდობის დამყარებამდე მივა, ან შესაძლოა დიპლომატიური მანევრირებაც იყოს არსებული ვითარების ფონზე. საერთაშორისო საზოგადოება გააგრძელებს ამ პროცესის ყურადღებით მონიტორინგს.
