უკრაინული საინფორმაციო სააგენტო Ukrinform-ის მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, საქართველოში მომავალი საპარლამენტო არჩევნების დროს ხმის მიცემა მხოლოდ ქვეყნის ფარგლებში იქნება შესაძლებელი. ეს ცნობა, თუკი ის ოფიციალურად დადასტურდება და ძალაში შევა, არსებითად ცვლის საზღვარგარეთ მცხოვრები საქართველოს მოქალაქეების მონაწილეობას ეროვნულ საარჩევნო პროცესში. ტრადიციულად, მრავალი დემოკრატიული სახელმწიფო უზრუნველყოფს თავისი მოქალაქეებისთვის საზღვარგარეთ ხმის მიცემის შესაძლებლობას, რათა მათ შეძლონ საკუთარი კონსტიტუციური უფლების რეალიზება და ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში წვლილის შეტანა. შესაბამისად, ასეთი გადაწყვეტილება, რომელიც ათასობით ქართველს შეეხება, მნიშვნელოვანი ცვლილებაა და განსაკუთრებულ განხილვას იმსახურებს იმ ფონზე, თუ რა გავლენას იქონიებს ის ქართული დიასპორის საარჩევნო აქტივობაზე, მათ ჩართულობასა და სახელმწიფოსთან კავშირებზე.
საპარლამენტო არჩევნების კონტექსტი და დიასპორის როლი
საქართველოს კონსტიტუციისა და საარჩევნო კანონმდებლობის ფარგლებში, ხმის მიცემის უფლება ქვეყნის ყველა ქმედუნარიან მოქალაქეს აქვს. ეს უფლება დემოკრატიული სახელმწიფოს ერთ-ერთი უმთავრესი საყრდენია, რომელიც ინდივიდს საშუალებას აძლევს, პირდაპირ მიიღოს მონაწილეობა ქვეყნის მართვა-გამგეობაში წარმომადგენლების არჩევის გზით. თანამედროვე გლობალიზებულ სამყაროში, სადაც მოქალაქეების მობილობა მუდმივად იზრდება, მრავალი სახელმწიფო აწყდება გამოწვევას, თუ როგორ უზრუნველყოს საზღვარგარეთ მცხოვრები თანამოქალაქეებისთვის ამ ფუნდამენტური უფლების სრულყოფილი რეალიზება. საქართველოს შემთხვევაში, როგორც სხვა მრავალ სახელმწიფოში, საზღვარგარეთ მცხოვრებ მოქალაქეებს ტრადიციულად ჰქონდათ შესაძლებლობა, საელჩოებისა და საკონსულოების მეშვეობით მიეღოთ მონაწილეობა არჩევნებში. ქართული დიასპორის რაოდენობა მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში საკმაოდ დიდია და მათი მონაწილეობა არჩევნებში არა მხოლოდ ინდივიდუალური უფლების რეალიზაციაა, არამედ ქვეყნისთვის მნიშვნელოვანი სოციალური, ეკონომიკური და პოლიტიკური კაპიტალის დემონსტრირება, რაც ხელს უწყობს ეროვნული იდენტობისა და კულტურული მემკვიდრეობის შენარჩუნებას საზღვრებს მიღმა.
საზღვარგარეთ მყოფი ამომრჩევლების ჩართულობა სტრატეგიულად მნიშვნელოვანია სახელმწიფოსა და დიასპორას შორის კავშირების გაღრმავებისთვის. ეს მათ უქმნის შეგრძნებას, რომ არიან ქვეყნის სრულფასოვანი ნაწილები, მიუხედავად გეოგრაფიული დაშორებისა და სხვა ქვეყნის მოქალაქეობის ქონის პერსპექტივისა. დიასპორა ხშირად აქტიურად არის ჩართული სამშობლოს ცხოვრებაში, აგზავნის ფულად გზავნილებს, ავითარებს კულტურულ და საგანმანათლებლო პროექტებს, რაც ქვეყნის განვითარებაში მნიშვნელოვან წვლილს წარმოადგენს. ამ კუთხით, საპარლამენტო არჩევნები განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს, რადგან სწორედ პარლამენტი წარმოადგენს საკანონმდებლო ორგანოს, რომელიც ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკის ძირითად მიმართულებებს განსაზღვრავს. შესაბამისად, დიასპორის ხმა, რომელიც პირდაპირ აისახება ქვეყნის მომავალზე, ყოველთვის იყო აქტიური განხილვის საგანი როგორც პოლიტიკური, ისე სამოქალაქო აქტორების მხრიდან, რომლებიც ხშირად მოუწოდებენ საზღვარგარეთ მცხოვრებ მოქალაქეებს არჩევნებში მონაწილეობისკენ.
გადაწყვეტილების შესაძლო შედეგები და გამოწვევები
თუკი Ukrinform-ის ცნობა დადასტურდება და საზღვარგარეთ ხმის მიცემის პრაქტიკა მართლაც შეიზღუდება, ეს უპირველეს ყოვლისა, ლოგისტიკურ გამოწვევებს შეუქმნის საზღვარგარეთ მცხოვრებ საქართველოს მოქალაქეებს. მათთვის ხმის მიცემის ერთადერთი გზა იქნება ქვეყანაში დაბრუნება, რაც დაკავშირებულია მნიშვნელოვან ფინანსურ და დროით ხარჯებთან. ამან შესაძლოა, დიასპორის საარჩევნო აქტივობის მკვეთრი შემცირება გამოიწვიოს, რადგან ყველა მოქალაქეს არ ექნება საშუალება, მხოლოდ არჩევნებში მონაწილეობის მიზნით, სამშობლოში ჩამოვიდეს. ეს განსაკუთრებით შეეხება იმ მოქალაქეებს, რომლებიც მცირე შემოსავლით ცხოვრობენ ან შორეულ ქვეყნებში იმყოფებიან.
გარდა ლოგისტიკური სირთულეებისა, მსგავსი გადაწყვეტილება იწვევს დებატებს მოქალაქეთა უფლებების ხელმისაწვდომობის შესახებ და შესაძლოა, გარკვეული კითხვები გააჩინოს დემოკრატიული პრინციპების დაცვასთან დაკავშირებით. დემოკრატიული პრინციპები ითვალისწინებს საყოველთაო და თანასწორი საარჩევნო უფლებების უზრუნველყოფას, განურჩევლად მოქალაქის საცხოვრებელი ადგილისა, მისი სოციალური მდგომარეობისა თუ სხვა ფაქტორებისა. თუკი მოქალაქეებს, რომლებიც ქვეყნის ფარგლებს გარეთ იმყოფებიან, შეუძლებელი გახდებათ არჩევნებში მონაწილეობა, ეს შესაძლოა, მათი პოლიტიკური წარმომადგენლობის ნაკლებობას ნიშნავდეს და დიასპორაში გაუცხოების განცდა გააჩინოს. ამგვარი ცვლილებები ხშირად ხდება მწვავე დისკუსიების საგანი როგორც შიდა პოლიტიკურ არენაზე, ისე საერთაშორისო დონეზე, სადაც ყურადღება ექცევა საარჩევნო პროცესების სამართლიანობასა და ინკლუზიურობას, ასევე მოქალაქეთა უფლებების უზრუნველყოფას.
საერთაშორისო გამოცდილება და სამართლებრივი ასპექტები
საზღვარგარეთ ხმის მიცემის საკითხი სხვადასხვა ქვეყანაში განსხვავებულად რეგულირდება. ზოგიერთი სახელმწიფო აქტიურად უწყობს ხელს თავისი დიასპორის მონაწილეობას არჩევნებში, მათთვის სპეციალური საარჩევნო უბნების შექმნით საელჩოებსა და საკონსულოებში, ელექტრონული ხმის მიცემის სისტემების დანერგვით ან საფოსტო გზით ხმის მიცემის შესაძლებლობის შეთავაზებით. მაგალითად, ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა საფრანგეთი, იტალია ან პორტუგალია, სპეციალური საარჩევნო ოლქებიც კი აქვთ უცხოეთში მცხოვრები მოქალაქეებისთვის. მეორე მხრივ, არსებობს ქვეყნები, რომლებიც უფრო შეზღუდულ პრაქტიკას იყენებენ, ხმის მიცემის უფლებას მხოლოდ კონკრეტულ კატეგორიებს უტოვებენ ან საერთოდ არ აძლევენ საზღვარგარეთ ხმის მიცემის შესაძლებლობას.
მსგავსი გადაწყვეტილებების მიღებისას, ხშირად მოიხმობენ სხვადასხვა არგუმენტს, მათ შორის უსაფრთხოების ზომებს, საარჩევნო პროცესის გამჭვირვალობის უზრუნველყოფას და ლოგისტიკურ სირთულეებს. თუმცა, საერთაშორისო სტანდარტები და კარგი პრაქტიკა მიუთითებს იმაზე, რომ სახელმწიფოებმა უნდა ეძიონ ბალანსი ამ გამოწვევებსა და მოქალაქეთა ფუნდამენტური უფლებების რეალიზების უზრუნველყოფას შორის. გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტის, ეუთო/ოდირის და ვენეციის კომისიის რეკომენდაციები ხშირად მოუწოდებს სახელმწიფოებს, უზრუნველყონ საყოველთაო საარჩევნო უფლების ხელმისაწვდომობა მოქალაქეებისთვის, განურჩევლად მათი საცხოვრებელი ადგილისა.
Ukrinform-ის ცნობა საქართველოში საპარლამენტო არჩევნებში საზღვარგარეთ ხმის მიცემის შესაძლო შეზღუდვის შესახებ აყენებს არაერთ მნიშვნელოვან საკითხს, რომელიც ეხება როგორც დემოკრატიული მონაწილეობის პრინციპებს, ისე ქართული დიასპორის მომავალ ჩართულობას სამშობლოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში. მიუხედავად იმისა, რომ ამ ეტაპზე დამატებითი დეტალები არ ვრცელდება გადაწყვეტილების მიზეზებსა და სრულფასოვან შინაარსზე, ფაქტია, რომ მსგავსი ნაბიჯი რადიკალურად შეცვლის ათასობით საქართველოს მოქალაქის საარჩევნო პრაქტიკას და სერიოზულ ლოგისტიკურ ბარიერებს შეუქმნის მათ. ეს პოტენციურად გამოიწვევს დიასპორის წარმომადგენლების საარჩევნო პროცესში მონაწილეობის შემცირებას და გააჩენს კითხვებს მოქალაქეთა კონსტიტუციური უფლებების სრულყოფილ რეალიზებასთან დაკავშირებით. მომავალში მნიშვნელოვანი იქნება აღნიშნული გადაწყვეტილების ოფიციალური დასაბუთების მოსმენა და იმის დანახვა, თუ რა გავლენას იქონიებს ეს საქართველოს პოლიტიკურ ლანდშაფტსა და დიასპორასთან ურთიერთობებზე გრძელვადიან პერსპექტივაში.
