2024 წლის საპარლამენტო არჩევნები საქართველოში უმნიშვნელოვანესი პოლიტიკური მოვლენაა, რომლის მიმართაც საზოგადოების ინტერესი უკვე მზარდია. ამ არჩევნებთან დაკავშირებით, ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ, ან შესაბამისმა სახელმწიფო უწყებამ, დაადასტურა, რომ საქართველოს მოქალაქეებს ხმის მიცემა მხოლოდ ქვეყნის ტერიტორიაზე შეეძლებათ. ეს გადაწყვეტილება ნიშნავს, რომ უცხოეთში მცხოვრები საქართველოს მოქალაქეებისთვის საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნები არ გაიხსნება. აღნიშნული ინფორმაცია, რომელიც თავდაპირველად უკრაინულმა მედიაპორტალმა Ukrinform-მა გაავრცელა, განსაკუთრებით აქტუალური გახდა დიასპორის წარმომადგენლებისთვის და ფართო დისკუსიის საგანი გახდა საარჩევნო უფლებების რეალიზების ჭრილში. ეს სიახლე მნიშვნელოვნად ცვლის იმ პრაქტიკას, რომელიც წინა წლებში მოქმედებდა და საზოგადოების ყურადღებას იპყრობს დემოკრატიული ჩართულობის ასპექტებით.

საარჩევნო უფლების რეალიზების ახალი მიდგომა

საქართველოს მოქალაქეებისთვის, რომლებიც საზღვრებს გარეთ ცხოვრობენ ან დროებით იმყოფებიან, ეს გადაწყვეტილება ფუნდამენტურ ცვლილებას გულისხმობს. წინა საპარლამენტო თუ საპრეზიდენტო არჩევნებისას, საქართველოს დიპლომატიური წარმომადგენლობებისა და საკონსულო დაწესებულებების ბაზაზე ხშირად იქმნებოდა სპეციალური საარჩევნო უბნები, სადაც საზღვარგარეთ მყოფ მოქალაქეებს შეეძლოთ საკუთარი კონსტიტუციური უფლების რეალიზება. 2024 წლის არჩევნებისთვის მიღებული გადაწყვეტილება კი ამ შესაძლებლობას გამორიცხავს და მკაცრად აკავშირებს ხმის მიცემის პროცესს საქართველოს გეოგრაფიულ საზღვრებთან. ეს ნიშნავს, რომ ნებისმიერ საქართველოს მოქალაქეს, განურჩევლად საცხოვრებელი ადგილისა, საარჩევნო ყუთთან მისასვლელად აუცილებლად მოუწევს საქართველოს ტერიტორიაზე ფიზიკური ყოფნა. მსგავსი პრაქტიკა, მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი სახელმწიფოსთვის დამახასიათებელია, დემოკრატიულ სამყაროში უფრო იშვიათად გვხვდება, სადაც უნივერსალური საარჩევნო უფლების პრინციპი მაქსიმალურად მოიცავს საზღვარგარეთ მყოფ მოქალაქეებსაც.

დიასპორა და საარჩევნო აქტივობა

საქართველოს საზღვრებს გარეთ მცხოვრებ მოქალაქეთა ზუსტი რაოდენობის დადგენა რთულია, თუმცა სხვადასხვა მონაცემებით, მათი რიცხვი ასობით ათასს აღწევს. ეს ადამიანები მოიცავენ როგორც ეკონომიკურ მიგრანტებს, ისე სტუდენტებს, სპეციალისტებს, ლტოლვილებსა თუ უცხოეთში მუდმივად დასახლებულ პირებს. მათ დიდი წვლილი შეაქვთ საქართველოს ეკონომიკაში ფულადი გზავნილების სახით და ინარჩუნებენ მჭიდრო კავშირს სამშობლოსთან კულტურული, სოციალური თუ პოლიტიკური თვალსაზრისით. წარსულში, დიასპორის ხმები გარკვეულწილად გავლენას ახდენდა არჩევნების საბოლოო შედეგებზე, განსაკუთრებით ისეთ ოლქებში, სადაც კანდიდატებს შორის მცირე სხვაობა იყო. ხმის მიცემის შესაძლებლობის შეზღუდვა საზღვარგარეთ მყოფი მოქალაქეებისთვის, სავარაუდოდ, გამოიწვევს საარჩევნო აქტივობის შემცირებას და დიასპორის პოლიტიკური ჩართულობის დონის დაქვეითებას. ამ გადაწყვეტილებამ შესაძლოა ხელი შეუშალოს იმ მოქალაქეებს, რომლებსაც ფინანსური ან სხვა ბარიერების გამო არ შეუძლიათ სამშობლოში დაბრუნება არჩევნების დღეს.

სამართლებრივი და ორგანიზაციული ასპექტები

საქართველოს საარჩევნო კოდექსი არის ძირითადი საკანონმდებლო დოკუმენტი, რომელიც არეგულირებს საარჩევნო პროცესის ყველა დეტალს, მათ შორის საარჩევნო უბნების შექმნას, ამომრჩეველთა რეგისტრაციასა და ხმის მიცემის წესებს. ცენტრალური საარჩევნო კომისია (ცესკო) არის კონსტიტუციური ორგანო, რომელსაც ევალება არჩევნების ორგანიზება და ჩატარება კანონის შესაბამისად. საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნების გახსნა ან არ გახსნა, როგორც წესი, ეფუძნება არსებულ საკანონმდებლო ნორმებს, პრაქტიკულ მიზანშეწონილობას და არსებულ რესურსებს. ხშირად, საზღვარგარეთ არჩევნების ორგანიზება დაკავშირებულია მნიშვნელოვან ლოგისტიკურ, ფინანსურ და უსაფრთხოების გამოწვევებთან, რაც მოიცავს საარჩევნო მასალების ტრანსპორტირებას, უბნების დაცვას, დამკვირვებლების უზრუნველყოფას და ხმის დათვლის პროცესის გამჭვირვალობას. მიუხედავად ამ გამოწვევებისა, სახელმწიფოს ვალდებულებაა, მაქსიმალურად შეუწყოს ხელი საკუთარი მოქალაქეების საარჩევნო უფლების რეალიზებას, რაც საერთაშორისო დემოკრატიული სტანდარტების განუყოფელი ნაწილია.

პოლიტიკური დისკუსიები და საზოგადოებრივი განწყობა

გადაწყვეტილება, რომელიც მიმართულია საზღვარგარეთ მცხოვრები მოქალაქეების საარჩევნო უფლების შეზღუდვისკენ, ბუნებრივად იწვევს აქტიურ დისკუსიებს პოლიტიკურ პარტიებს, სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებს, დიასპორის წარმომადგენლებსა და საერთაშორისო დამკვირვებლებს შორის. დებატები, სავარაუდოდ, შეეხება საარჩევნო უფლების უნივერსალურობის პრინციპს, დემოკრატიული ჩართულობის მნიშვნელობას და სახელმწიფოს პასუხისმგებლობას საკუთარი მოქალაქეების მიმართ, მიუხედავად მათი საცხოვრებელი ადგილისა. პოლიტიკური სპექტრის სხვადასხვა ნაწილი შესაძლოა ამ გადაწყვეტილებას შეაფასოს როგორც დემოკრატიული მონაწილეობის შეზღუდვად, ხოლო მმართველი პარტიის წარმომადგენლები შესაძლოა ხაზს უსვამდნენ ორგანიზაციულ თუ უსაფრთხოების გამოწვევებს, რაც მსგავს გადაწყვეტილებას უდევს საფუძვლად. ამგვარი დისკუსიები, დემოკრატიული პროცესის ნაწილია და ხელს უწყობს საარჩევნო სისტემის გაუმჯობესებას.

დასკვნა

2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე ხმის მიცემის მხოლოდ საქართველოს ტერიტორიაზე შესაძლებლობის შესახებ გადაწყვეტილება, უდავოდ, ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტია მიმდინარე საარჩევნო ციკლში. ეს ცვლილება პირდაპირ შეეხება ათასობით ქართველ მოქალაქეს, რომლებიც უცხოეთში ცხოვრობენ და მათთვის პოლიტიკური მონაწილეობის შესაძლებლობებს ზღუდავს. გადაწყვეტილება, სავარაუდოდ, გამოიწვევს დამატებით დისკუსიებს საარჩევნო სამართლის, დემოკრატიული პრინციპებისა და დიასპორის როლის შესახებ საქართველოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში. ამ ცვლილების გავლენა არჩევნების საერთო შედეგებზე, საზოგადოებრივ განწყობებსა და დემოკრატიული პროცესების შეფასებაზე, სავარაუდოდ, მომდევნო თვეებში უფრო ნათლად გამოჩნდება, რადგან საარჩევნო კამპანია აქტიურ ფაზაში შევა და საზოგადოებრივი დებატები გაღრმავდება.