საქართველოში უკანასკნელ პერიოდში განვითარებული პოლიტიკური პროცესები ქვეყნის გეოპოლიტიკურ ორიენტაციასა და დემოკრატიული განვითარების ტრაექტორიაზე ფართო დისკუსიებს იწვევს. მმართველი პარტიის მიერ ინიცირებული საკანონმდებლო ცვლილებები და მასზე საპასუხო საზოგადოებრივი რეაქცია არაერთი ადგილობრივი და საერთაშორისო დამკვირვებლის ყურადღების ცენტრში მოექცა. კრიტიკოსთა ნაწილი მიიჩნევს, რომ ქვეყანა დასავლური კურსიდან გადახვევის რისკის წინაშე დგას, რაც შესაძლოა, დემოკრატიული ინსტიტუტების შესუსტებითა და ძალაუფლების კონსოლიდაციით დასრულდეს.

კანონი „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ და მისი ხელახალი ინიცირება

საქართველოს პოლიტიკური დღის წესრიგის ცენტრალური თემა 2024 წლის გაზაფხულზე კვლავ კანონი „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ გახდა. ამ კანონპროექტის ხელახალი ინიცირება მმართველი პარტიის, „ქართული ოცნების“ მხრიდან მას შემდეგ განხორციელდა, რაც ანალოგიური საკანონმდებლო ინიციატივა 2023 წელს, ფართომასშტაბიანი საზოგადოებრივი პროტესტის ფონზე, უკან გაიწვიეს. კანონის მიზნად დასახელდა ფინანსური გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა იმ ორგანიზაციების მიმართ, რომლებიც უცხოეთიდან მიღებული გრანტების 20%-ზე მეტით ფინანსდებიან. მმართველი პარტიის განმარტებით, კანონმდებლობა აუცილებელია ქვეყნის სუვერენიტეტის დასაცავად და საზოგადოებრივი ინტერესების უზრუნველსაყოფად.

თუმცა, კანონპროექტის ოპონენტები, მათ შორის ოპოზიციური პარტიები, სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები და დასავლელი პარტნიორები, აცხადებენ, რომ მისი შინაარსი რუსულ კანონმდებლობას ჰგავს და მიზნად ისახავს კრიტიკული ხმების გაჩუმებასა და სამოქალაქო სექტორზე ზეწოლას. მათი აზრით, კანონი საფრთხეს უქმნის მედიის თავისუფლებას, გამოხატვის თავისუფლებას და ეწინააღმდეგება ევროპულ სტანდარტებს, რაც საბოლოოდ ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებას შეაფერხებს.

საზოგადოებრივი პროტესტი და შიდა პოლიტიკური დაძაბულობა

კანონის ხელახალ ინიცირებას საქართველოში ფართომასშტაბიანი საპროტესტო აქციები მოჰყვა, განსაკუთრებით თბილისში, სადაც ათობით ათასი მოქალაქე შეიკრიბა. დემონსტრანტები აცხადებდნენ, რომ კანონი ქვეყანას რუსეთის ორბიტაზე აბრუნებს და მის ევროპულ მომავალს კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს. პროტესტის მონაწილეებს შორის იყვნენ სტუდენტები, ახალგაზრდები, სამოქალაქო აქტივისტები, ოპოზიციური პარტიების წევრები და საზოგადოების სხვადასხვა ფენა. აქციები ხშირად ესკალაციით სრულდებოდა, რა დროსაც სამართალდამცავები ძალას იყენებდნენ, რაც დამატებით დაძაბულობას იწვევდა. საპროტესტო მოძრაობამ უპრეცედენტო ერთიანობა აჩვენა საზოგადოების ნაწილში ევროპული არჩევანის დაცვის მოთხოვნით.

შიდა პოლიტიკური დაძაბულობა არა მხოლოდ ქუჩებში, არამედ პოლიტიკურ სპექტრშიც გამწვავდა. ოპოზიციურმა პარტიებმა მოითხოვეს კანონის დაუყოვნებლივ გაწვევა და მმართველი პარტია დიალოგზე უარის თქმაში დაადანაშაულეს. ქვეყანაში შეიქმნა ღრმა პოლარიზაციის განცდა, რამაც სერიოზული გამოწვევების წინაშე დააყენა ეროვნული კონსენსუსის მიღწევის შესაძლებლობა ისეთ ფუნდამენტურ საკითხებზე, როგორიცაა ქვეყნის საგარეო ვექტორი.

საერთაშორისო რეაქცია და დასავლური ინტეგრაციის პერსპექტივები

კანონპროექტის ირგვლივ განვითარებულ მოვლენებს საერთაშორისო საზოგადოების მხრიდან მწვავე რეაქციები მოჰყვა. ევროკავშირის, აშშ-ის და გაეროს მაღალჩინოსნებმა არაერთხელ გამოხატეს შეშფოთება კანონის მიმართ. ევროკავშირმა განაცხადა, რომ კანონი „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ შეუთავსებელია ევროკავშირის ფუნდამენტურ ღირებულებებთან და ნორმებთან და შესაძლოა, სერიოზული დაბრკოლება გახდეს საქართველოს ევროინტეგრაციის გზაზე, განსაკუთრებით კი ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსის მიღწევის პროცესში. ევროკავშირის წარმომადგენლებმა აღნიშნეს, რომ კანონი ეწინააღმდეგება იმ 9 პრიორიტეტიდან რამდენიმეს, რომელიც საქართველოსთვის ევროკომისიამ განსაზღვრა.

ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტმა და სენატის წევრებმა ასევე გააკრიტიკეს კანონი და მოუწოდეს საქართველოს ხელისუფლებას, უარი ეთქვა მის მიღებაზე. მათ ხაზი გაუსვეს იმას, რომ კანონი ძირს უთხრის დემოკრატიულ ინსტიტუტებს და ზღუდავს სამოქალაქო საზოგადოების თავისუფალ ფუნქციონირებას, რაც უარყოფითად აისახება საქართველო-აშშ-ის სტრატეგიულ პარტნიორობაზე. საერთაშორისო დამკვირვებლები შიშობენ, რომ ეს კანონი შესაძლოა, გადამწყვეტი მომენტი აღმოჩნდეს საქართველოს საგარეო პოლიტიკის მიმართულების განსაზღვრაში.

მმართველი პარტიის პოზიცია და გრძელვადიანი ხედვა

„ქართული ოცნების“ წარმომადგენლები კვლავაც აცხადებენ, რომ კანონი სრულად შეესაბამება დემოკრატიულ პრინციპებს და მისი მიზანია მხოლოდ გამჭვირვალობის გაზრდა არასამთავრობო ორგანიზაციების სექტორში. ისინი უარყოფენ ბრალდებებს ქვეყნის დასავლური კურსიდან გადახვევის შესახებ და ხაზს უსვამენ, რომ საქართველოს ევროპული და ევროატლანტიკური ინტეგრაცია მმართველი პარტიის პოლიტიკის ურყევი პრიორიტეტია. ხელისუფლების წარმომადგენლები ამტკიცებენ, რომ კანონი ეროვნული ინტერესების დაცვას ემსახურება უცხოური გავლენისგან, რომელიც შესაძლოა დესტრუქციული იყოს ქვეყნის შიდა სტაბილურობისთვის.

მათი აზრით, დასავლელი პარტნიორების კრიტიკა არ არის სამართლიანი და ეფუძნება არასწორ ინტერპრეტაციებს ან ორმაგ სტანდარტებს. მმართველი პარტია ხშირად იმოწმებს აშშ-ის FARA კანონს, როგორც მსგავსი რეგულაციის მაგალითს, თუმცა კრიტიკოსები ამტკიცებენ, რომ ქართული ვერსია მნიშვნელოვნად განსხვავდება შინაარსითა და გამოყენების პოტენციური შედეგებით. მმართველი პარტიის რიტორიკა ხშირად ფოკუსირდება ქვეყნის სუვერენიტეტის დაცვასა და შიდა საქმეებში გარე ჩარევის დაუშვებლობაზე.

საქართველოს დემოკრატიული განვითარების გამოწვევები

კანონის ირგვლივ შექმნილმა ვითარებამ კიდევ ერთხელ გაუსვა ხაზი საქართველოს წინაშე მდგარ დემოკრატიულ გამოწვევებს. სამოქალაქო საზოგადოების შესუსტება, მედია გარემოს გაუარესება და სასამართლო სისტემის დამოუკიდებლობისადმი ნდობის შემცირება ის საკითხებია, რასაც საერთაშორისო ანგარიშები ბოლო წლებში ხშირად უსვამენ ხაზს. ოპონენტები მიიჩნევენ, რომ „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონი ამ ტენდენციებს კიდევ უფრო გააღრმავებს და ქვეყნის დემოკრატიული ინსტიტუტების სტაბილურობას რისკის ქვეშ დააყენებს. ეს პროცესები განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ქვეყნის ევროპული მომავლის კონტექსტში, სადაც დემოკრატიული სტანდარტების დაცვა ერთ-ერთი მთავარი წინაპირობაა.

მიუხედავად მმართველი პარტიის განცხადებებისა დასავლური ინტეგრაციისადმი ერთგულებაზე, არსებული ვითარება კითხვებს აჩენს, თუ რამდენად შეძლებს საქართველო შეინარჩუნოს თავისი პრო-დასავლური ვექტორი და ამავდროულად განაგრძოს დემოკრატიული რეფორმები. ქვეყანას მოუწევს მოძებნოს ბალანსი ეროვნულ ინტერესებსა და საერთაშორისო ვალდებულებებს შორის, რათა არ დააზიანოს თავისი რეპუტაცია და ხელი შეუწყოს სტაბილურ და პროგნოზირებად განვითარებას.

საბოლოო ჯამში, საქართველო მნიშვნელოვანი გზაჯვარედინის წინაშე დგას, სადაც მისი მომავალი პოლიტიკური და გეოპოლიტიკური ორიენტაცია წყდება. „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონმა მკვეთრად გამოკვეთა არსებული დაპირისპირება ქვეყნის შიგნით და დაძაბულობა საერთაშორისო ურთიერთობებში. მომდევნო თვეები გადამწყვეტი იქნება იმის დასადგენად, თუ როგორ გაუმკლავდება საქართველო ამ გამოწვევებს და შეძლებს თუ არა შეინარჩუნოს ბალანსი შიდა სუვერენიტეტის დაცვასა და დასავლური დემოკრატიული პრინციპების განმტკიცებას შორის, რაც მისი ევროპული მისწრაფებების განხორციელების ქვაკუთხედია.