საქართველოს პარლამენტმა დაამტკიცა საკანონმდებლო ინიციატივა, რომელიც საზღვარგარეთ მცხოვრები საქართველოს მოქალაქეებისთვის არჩევნებში ხმის მიცემის წესებს ცვლის და, ფაქტობრივად, ზღუდავს მათ მონაწილეობას. ეს გადაწყვეტილება მწვავე განხილვების საგანი გახდა როგორც ქვეყნის შიგნით, ისე საერთაშორისო დონეზე, რადგან დიასპორის საარჩევნო უფლებების შეზღუდვა აღიქმება დემოკრატიული პროცესების შეფერხებად. აღნიშნული ნაბიჯი განსაკუთრებულად აქტუალური ხდება ევროკავშირსა და საქართველოს შორის ურთიერთობების არსებულ ვითარებაში, რომელსაც ბევრი ექსპერტი „ჩიხში შესულად“ აფასებს.
საკანონმდებლო ინიციატივის არსი და გავლენა
ახალი კანონპროექტით, რომელიც საქართველოს პარლამენტმა მიიღო, საზღვარგარეთ მცხოვრებ მოქალაქეებს აღარ ექნებათ საშუალება, მონაწილეობა მიიღონ საყოველთაო არჩევნებში ისეთი ფორმით, როგორითაც აქამდე ხდებოდა. კანონმდებლობა ცვლის საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნების შექმნის წესს და ამცირებს მოქალაქეთა შესაძლებლობებს, დარეგისტრირდნენ და ხმა მისცენ საქართველოს საელჩოებსა და საკონსულოებში. მმართველი გუნდის განცხადებით, ეს ცვლილებები მიზნად ისახავს არჩევნების გამჭვირვალობისა და სამართლიანობის გაზრდას, ასევე საარჩევნო პროცესის ტექნიკური და ადმინისტრაციული დატვირთვის შემცირებას. თუმცა, ოპონენტები და სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლები მიიჩნევენ, რომ რეალური მიზანი პოლიტიკურია და დიასპორის იმ ნაწილის ხმის უფლების შეზღუდვას ისახავს, რომელიც ხშირად ოპოზიციურ პარტიებს უჭერს მხარს. აღნიშნული კანონის ამოქმედება ათობით ათას საქართველოს მოქალაქეს შეეზღუდავს საკუთარი კონსტიტუციური უფლების რეალიზებაში, რაც მათ დემოკრატიულ პროცესებში მონაწილეობის შესაძლებლობას მნიშვნელოვნად შეამცირებს.
დიასპორის როლი და საერთაშორისო სტანდარტები
საქართველოს დიასპორა ყოველთვის მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა ქვეყნის ცხოვრებაში, როგორც ეკონომიკური, ისე კულტურული და პოლიტიკური თვალსაზრისით. საზღვარგარეთ მცხოვრები მოქალაქეები აქტიურად არიან ჩართულნი ქვეყნის პოლიტიკურ პროცესებში, აფინანსებენ საგანმანათლებლო და სოციალურ პროექტებს, ინარჩუნებენ კავშირს სამშობლოსთან და წარმოადგენენ საქართველოს ინტერესებს საერთაშორისო ასპარეზზე. მათი საარჩევნო უფლებების შეზღუდვა არა მხოლოდ დემოკრატიის პრინციპებს ეწინააღმდეგება, არამედ შეიძლება უარყოფითად აისახოს დიასპორასთან კავშირების გაღრმავების სახელმწიფო პოლიტიკაზე. მრავალი საერთაშორისო დემოკრატიული სტანდარტი და რეკომენდაცია ხაზს უსვამს საზღვარგარეთ მცხოვრები მოქალაქეებისთვის ხმის მიცემის ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფის მნიშვნელობას. ეს პრაქტიკა ფართოდ არის გავრცელებული დემოკრატიულ ქვეყნებში, რომლებიც ცდილობენ, მაქსიმალურად შეუწყონ ხელი მოქალაქეთა პოლიტიკურ მონაწილეობას, მიუხედავად მათი საცხოვრებელი ადგილისა.
კანონპროექტი და ევროკავშირი-საქართველოს ურთიერთობების „ჩიხი“
საზღვარგარეთ ხმის მიცემის აკრძალვის შესახებ კანონპროექტის მიღება ემთხვევა იმ პერიოდს, როდესაც ევროკავშირსა და საქართველოს შორის ურთიერთობები განსაკუთრებული დაძაბულობით ხასიათდება. ევროკავშირის არაერთი მაღალჩინოსანი და ინსტიტუტი აცხადებს, რომ საქართველოს მთავრობის მიერ ბოლო დროს მიღებული გადაწყვეტილებები, მათ შორის „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონი, უკან მიაქცევს ქვეყანას ევროპული ინტეგრაციის გზაზე. ეს ცვლილებები აღიქმება როგორც უკან გადადგმული ნაბიჯი დემოკრატიული რეფორმების კუთხით, რაც ეწინააღმდეგება ევროკავშირის მიერ საქართველოსთვის მინიჭებულ კანდიდატის სტატუსთან დაკავშირებულ მოთხოვნებს. დიასპორისთვის ხმის მიცემის შეზღუდვა ევროკავშირის მიერ შეიძლება განიხილებოდეს როგორც მორიგი ნაბიჯი დემოკრატიული სტანდარტებისგან გადახვევისკენ, რაც კიდევ უფრო გააღრმავებს არსებულ „ჩიხს“ ორმხრივ ურთიერთობებში. ევროპული სტრუქტურები ხშირად აკრიტიკებენ ნებისმიერ საკანონმდებლო ინიციატივას, რომელიც ზღუდავს მოქალაქეთა ფუნდამენტურ უფლებებს, მათ შორის არჩევნებში მონაწილეობის უფლებას.
სამომავლო პერსპექტივები და შესაძლო შედეგები
აღნიშნული კანონის მიღებას შესაძლოა ჰქონდეს გრძელვადიანი უარყოფითი შედეგები საქართველოს შიდა პოლიტიკურ ლანდშაფტზე და საერთაშორისო იმიჯზე. შიდა პოლიტიკური დაძაბულობის ზრდა, ოპოზიციური ძალებისა და სამოქალაქო საზოგადოების კიდევ უფრო მეტი პოლარიზაცია, დიასპორის უკმაყოფილება – ეს მხოლოდ რამდენიმეა იმ შესაძლო შედეგებიდან, რაც შეიძლება მოჰყვეს ამ გადაწყვეტილებას. საერთაშორისო ასპარეზზე, საქართველოს რეპუტაცია, როგორც დემოკრატიული რეფორმების გზაზე მდგარი ქვეყნისა, შესაძლოა შეირყეს, რაც პირდაპირ აისახება მის ევროპულ და ევროატლანტიკურ მისწრაფებებზე. ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსის მიღების შემდეგ, საქართველოსგან მოსალოდნელია დემოკრატიული სტანდარტების გაუმჯობესება და არა შეზღუდვა. ამდენად, საზღვარგარეთ ხმის მიცემის წესების შეცვლა კიდევ ერთ დაბრკოლებას ქმნის ქვეყნის ევროინტეგრაციის გზაზე და აყენებს კითხვის ნიშნის ქვეშ ხელისუფლების დეკლარირებულ ერთგულებას დასავლური ღირებულებების მიმართ.
დასკვნა
საქართველოს პარლამენტის მიერ საზღვარგარეთ ხმის მიცემის შეზღუდვის შესახებ კანონპროექტის მიღება მნიშვნელოვანი პოლიტიკური მოვლენაა, რომელსაც როგორც შიდა, ისე გარე შედეგები ექნება. ეს გადაწყვეტილება აჩენს კითხვებს დემოკრატიული პროცესების ჯანმრთელობის, მოქალაქეთა საარჩევნო უფლებების დაცვისა და ქვეყნის ევროინტეგრაციის მომავლის შესახებ. დიასპორის ხმის უფლების შეზღუდვა, ევროკავშირთან ურთიერთობების არსებულ დაძაბულ ფონზე, კიდევ უფრო ართულებს საქართველოს პოზიციას და მოითხოვს გააზრებულ მიდგომასა და დიალოგს ყველა დაინტერესებულ მხარესთან.
