საქართველოს პოლიტიკური ლანდშაფტი ბოლო თვეების განმავლობაში მნიშვნელოვანი დაძაბულობის ქვეშ იმყოფება, რაც „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის ინიცირებასა და მის გარშემო განვითარებულ მოვლენებს უკავშირდება. ამ ფონზე, პრემიერ-მინისტრის, ირაკლი კობახიძის განცხადებამ, რომ ქვეყანაში მიმდინარე საპროტესტო გამოსვლები არსებული ხელისუფლების დამხობისკენ იყო მიმართული, კიდევ უფრო გაამწვავა სიტუაცია. პრემიერ-მინისტრმა ასევე აღუთქვა მკაცრი რეაგირება ამ ქმედებებზე, რაც, მისი თქმით, „ქართული სახელმწიფოს კონსტიტუციური წესრიგის“ დაცვას ისახავს მიზნად.
კობახიძის ბრალდებები ფართომასშტაბიანი საპროტესტო ტალღის პარალელურად გაჟღერდა, რომელიც „ქართული ოცნების“ მთავრობის მიერ ხელახლა ინიცირებულ კანონპროექტს მოჰყვა. ეს კანონი, რომელსაც კრიტიკოსები ხშირად „რუსულ კანონს“ უწოდებენ მისი ფორმულირებისა და პოტენციური შედეგების გამო, სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებისა და მედიასაშუალებების მიერ უცხოეთიდან მიღებული დაფინანსების გამჭვირვალობას ითხოვს. ოპონენტები მიიჩნევენ, რომ კანონის რეალური მიზანია კრიტიკული ხმების ჩახშობა და საქართველოს ევროპული ინტეგრაციის პროცესის შეფერხება. ამ მოვლენებმა არამხოლოდ ქვეყნის შიგნით გამოიწვია მწვავე დაპირისპირება, არამედ საერთაშორისო დონეზეც სერიოზული შეშფოთების საგანი გახდა.
პრემიერ-მინისტრის ბრალდებები და ხელისუფლების პოზიცია
ირაკლი კობახიძემ საჯაროდ განაცხადა, რომ დედაქალაქის ქუჩებში გამართული მრავალრიცხოვანი აქციები სცილდებოდა მშვიდობიანი პროტესტის ფარგლებს და რეალურად წარმოადგენდა „საქართველოს ხელისუფლების დამხობის მცდელობას“. მისი თქმით, ამ მცდელობის უკან „უცხოური ძალები“ იდგნენ, რომლებიც მიზნად ისახავდნენ ქვეყანაში არასტაბილურობის შექმნას. პრემიერ-მინისტრმა ხაზი გაუსვა, რომ სახელმწიფო არ დაუშვებს მსგავსი სცენარების განვითარებას და მზად არის მიიღოს ყველა კანონიერი ზომა წესრიგის აღსადგენად. ეს განცხადებები აღქმული იქნა, როგორც მკაცრი გაფრთხილება როგორც მომიტინგეების, ისე იმ ჯგუფების მიმართ, რომლებსაც ხელისუფლება დესტაბილიზაციის მცდელობაში ადანაშაულებს.
ხელისუფლების წარმომადგენლები მუდმივად აცხადებდნენ, რომ კანონი „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ მიზნად ისახავს ეროვნული ინტერესების დაცვას და მიმღები ორგანიზაციების ფინანსური წყაროების გამჭვირვალობის უზრუნველყოფას. მათი არგუმენტაციით, ეს არის სუვერენული სახელმწიფოს უფლება და მოვალეობა, იცოდეს, თუ რა მიზნებისთვის იხარჯება უცხოური დაფინანსება ქვეყნის შიგნით. ამ პოზიციას ეწინააღმდეგებიან კრიტიკოსები, რომლებიც მიიჩნევენ, რომ კანონი რეალურად იმეორებს რუსულ მოდელს, რომელიც გამოყენებულია სამოქალაქო საზოგადოების დამოუკიდებელი ხმების დისკრედიტაციისა და ჩახშობისთვის.
საპროტესტო ტალღა და „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის“ კანონი
„უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონპროექტი პირველად 2023 წელს იქნა ინიცირებული, თუმცა ფართო საზოგადოებრივი პროტესტის გამო უკან გაწვეულ იქნა. 2024 წლის გაზაფხულზე, „ქართულმა ოცნებამ“ კანონპროექტი თითქმის უცვლელი სახით ხელახლა წარადგინა, რასაც ქვეყნის მასშტაბით უპრეცედენტო მასშტაბის საპროტესტო აქციები მოჰყვა. ათობით ათასი მოქალაქე, განსაკუთრებით ახალგაზრდები, კვირების განმავლობაში იკრიბებოდნენ პარლამენტის შენობასთან და სხვა ქალაქებში, რათა თავიანთი უთანხმოება გამოეხატათ კანონის მიღების მიმართ. მომიტინგეები აცხადებდნენ, რომ კანონი ხელყოფს საქართველოს კონსტიტუციურ უფლებას ევროპულ და ევროატლანტიკურ ინტეგრაციაზე და ზღუდავს სიტყვისა და გაერთიანების თავისუფლებას.
საპროტესტო აქციებს ხშირად ახლდა დაპირისპირება სამართალდამცავებთან. პოლიცია იყენებდა წყლის ჭავლს, წიწაკის სპრეის და სპეციალურ საშუალებებს აქციის მონაწილეების დასაშლელად, რამაც გამოიწვია არაერთი ადამიანის დაშავება და დაკავება. სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები და ადამიანის უფლებათა დამცველები მკაცრად აკრიტიკებდნენ პოლიციის ქმედებებს, მიიჩნევდნენ რა მათ არაპროპორციულად და რეპრესიულად. ხელისუფლება კი აცხადებდა, რომ ძალა გამოყენებული იყო მხოლოდ კანონის ფარგლებში და აუცილებლობის შემთხვევაში, როდესაც მომიტინგეები გადადიოდნენ კანონდარღვევაზე.
საერთაშორისო რეაქციები და გეოპოლიტიკური კონტექსტი
განვითარებულმა მოვლენებმა საქართველოში საერთაშორისო თანამეგობრობის მწვავე რეაქცია გამოიწვია. ევროკავშირმა და შეერთებულმა შტატებმა არაერთხელ მოუწოდეს საქართველოს ხელისუფლებას, უარი ეთქვა კანონპროექტზე, აცხადებდნენ რა, რომ მისი მიღება შეუთავსებელია დემოკრატიულ ღირებულებებთან და შეაფერხებს ქვეყნის ევროინტეგრაციის გზას. ევროკავშირმა პირდაპირ განაცხადა, რომ კანონი ეწინააღმდეგება ევროკავშირის წევრობის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსისათვის აუცილებელ მოთხოვნებს და შესაძლოა უარყოფითად იმოქმედოს საქართველოს მომავალ პერსპექტივებზე.
ზოგიერთი საერთაშორისო დამკვირვებელი და ანალიტიკოსი მიიჩნევს, რომ საქართველოში არსებული პოლიტიკური კრიზისი და დემოკრატიული უკუსვლა ქმნის შესაძლებლობებს რუსეთის, ჩინეთისა და ირანისთვის, გააძლიერონ თავიანთი გავლენა რეგიონში. ამ პერსპექტივით, დასავლეთიდან დაშორება და დემოკრატიული ინსტიტუტების შესუსტება საქართველოს უფრო დაუცველს ხდის ავტორიტარული რეჟიმების ზეწოლის მიმართ. ხელისუფლება, თავის მხრივ, უარყოფს ამ ბრალდებებს და აცხადებს, რომ კანონი მიმართულია სწორედ ქვეყნის სუვერენიტეტის დაცვისკენ ნებისმიერი გარე ჩარევისგან, მიუხედავად იმისა, თუ საიდან მოდის ის.
მომავალი პერსპექტივები და პოლიტიკური დაძაბულობის ესკალაცია
საქართველო ახლა კრიტიკულ გზაჯვარედინზე დგას. პრემიერ-მინისტრის განცხადებებმა მთავრობის დამხობის მცდელობის შესახებ და მისი დაპირებები მკაცრი რეაგირების თაობაზე, კიდევ უფრო გაამყარა ოპონენტების რწმენა, რომ ხელისუფლება მიზანმიმართულად უხვევს დემოკრატიული განვითარების გზიდან. ამავდროულად, „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის მიღებამ, რომელსაც პრეზიდენტის ვეტო დაედო, მაგრამ საპარლამენტო უმრავლესობის მიერ იქნა დაძლეული, ღრმა განხეთქილება შექმნა საზოგადოებაში.
ამ პოლიტიკურ კონტექსტში, ქვეყანას 2024 წლის შემოდგომაზე საპარლამენტო არჩევნები ელოდება, რაც, სავარაუდოდ, კიდევ უფრო გაამწვავებს შიდა პოლიტიკურ ბრძოლას. არჩევნები იქნება საკვანძო მომენტი, რომელიც განსაზღვრავს საქართველოს მომავალ გეოპოლიტიკურ ორიენტაციასა და დემოკრატიული განვითარების ვექტორს. საერთაშორისო თანამეგობრობა ყურადღებით აკვირდება მოვლენების განვითარებას, რადგან საქართველოს სტაბილურობა და დემოკრატიული პროგრესი მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ რეგიონისთვის, არამედ მთელი ევროპული უსაფრთხოების არქიტექტურისთვისაც.
საბოლოო ჯამში, პრემიერ-მინისტრის მკაცრი განცხადებები, „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის მიღება და საზოგადოების მწვავე პროტესტი, საქართველოში ღრმა პოლიტიკურ კრიზისზე მიუთითებს. ქვეყანა დგას იმ გამოწვევის წინაშე, თუ როგორ შეძლებს შეინარჩუნოს დემოკრატიული ინსტიტუტები, უზრუნველყოს სიტყვის თავისუფლება და გააგრძელოს დასავლური ინტეგრაციის გზა არსებული შიდა და გარე ზეწოლის ფონზე. ამ პროცესების განვითარება უახლოეს მომავალში იქნება გადამწყვეტი საქართველოს სახელმწიფოსთვის.
