საქართველოში ბოლო პერიოდში განვითარებული პოლიტიკური მოვლენები და საზოგადოებრივი მღელვარება კულმინაციას აღწევს. ქვეყნის პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი კობახიძემ გააკეთა განცხადება, რომლის მიხედვითაც, მიმდინარე საპროტესტო ტალღა, რომელიც უმეტესწილად მთავრობის მიერ ინიცირებულ კანონპროექტს – „გამჭვირვალობის შესახებ“ (ხშირად მოხსენიებული როგორც „უცხოური გავლენის აგენტების კანონი“) – უკავშირდება, სინამდვილეში მთავრობის დამხობას ისახავს მიზნად. პრემიერ-მინისტრმა მკაცრი გაფრთხილება გაავრცელა და პირობა დადო, რომ ხელისუფლება მიმართავს ყველა საჭირო ზომას ამგვარი მცდელობების აღსაკვეთად. ეს განცხადება კიდევ უფრო ამწვავებს ისედაც დაძაბულ პოლიტიკურ გარემოს და კითხვებს აჩენს ქვეყნის დემოკრატიული განვითარების ტრაექტორიასთან დაკავშირებით.
პრემიერ-მინისტრის განცხადების არსი და კონტექსტი
პრემიერ-მინისტრის, ირაკლი კობახიძის მიერ გაკეთებული განცხადება არა მხოლოდ მოვლენების შეფასებას, არამედ მომავალი მოქმედებების მანიშნებელსაც წარმოადგენს. მისი თქმით, მასობრივი დემონსტრაციების მიღმა, რომლებიც ოფიციალურად კანონპროექტის წინააღმდეგაა მიმართული, იმალება გაცილებით უფრო ფართო გეგმა – საქართველოს ლეგიტიმური ხელისუფლების დამხობა. პრემიერ-მინისტრმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ხელისუფლება არ დაუშვებს ქვეყანაში დესტაბილიზაციას და არაკონსტიტუციური გზებით მთავრობის შეცვლას. მან დააანონსა მკაცრი „დარბევა“ ანუ „კრეკდაუნი“ მათ წინააღმდეგ, ვინც ამგვარ ქმედებებში მონაწილეობს. ეს რიტორიკა, სავარაუდოდ, მიზნად ისახავს საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვას და პოტენციური არეულობების პრევენციას, თუმცა ოპონენტების მხრიდან აღიქმება, როგორც მშვიდობიანი პროტესტის ჩახშობის მცდელობა.
კობახიძის განცხადებები იმ ფონზე გაკეთდა, როდესაც ქვეყანაში თვეებია მიმდინარეობს მასშტაბური საპროტესტო აქციები. ამ აქციების მთავარ მოტივად, როგორც წესი, სახელდება ხელისუფლების მიერ ინიცირებული კანონი „გამჭვირვალობის შესახებ“, რომელიც კრიტიკოსების აზრით, რუსულ კანონმდებლობას ემსგავსება და მიზნად ისახავს სამოქალაქო საზოგადოებისა და დამოუკიდებელი მედიის შეზღუდვას. მთავრობა, თავის მხრივ, ამტკიცებს, რომ კანონი მხოლოდ გამჭვირვალობის გაზრდას ემსახურება და არ წარმოადგენს საფრთხეს დემოკრატიისთვის. სწორედ ამ დაპირისპირების კონტექსტში იძენს განსაკუთრებულ მნიშვნელობას პრემიერ-მინისტრის ბრალდებები.
საპროტესტო ტალღა და მისი ძირითადი მამოძრავებელი ძალები
საქართველოში მიმდინარე საპროტესტო მოძრაობა გამოირჩევა თავისი მასშტაბითა და ორგანიზებულობით. ათობით ათასი მოქალაქე, ძირითადად სტუდენტები და ახალგაზრდები, რეგულარულად გამოდის ქუჩებში. მათი მთავარი მოთხოვნა კანონპროექტის გაუქმებაა, რადგან, მათი აზრით, ის ხელს შეუშლის ქვეყნის ევროინტეგრაციის პროცესს და დაშორებს მას დასავლური ღირებულებებისგან. აქციებზე ხშირად ისმის მოწოდებები დემოკრატიის, თავისუფლებისა და ევროპული მომავლის დაცვის შესახებ. მონაწილეები ხაზს უსვამენ პროტესტის მშვიდობიან ხასიათს და უარყოფენ რაიმე ძალადობრივ თუ არაკონსტიტუციურ მიზნებს.
საპროტესტო ტალღის მამოძრავებელ ძალად გვევლინება არა მხოლოდ კონკრეტული კანონპროექტი, არამედ ზოგადი უკმაყოფილება ქვეყანაში არსებული პოლიტიკური კურსით, რომელიც, ოპონენტების აზრით, სულ უფრო მეტად უხვევს დემოკრატიული განვითარების გზიდან. სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები, ოპოზიციური პარტიები და საერთაშორისო პარტნიორები ხშირად აკრიტიკებენ მთავრობის ნაბიჯებს, რომლებიც, მათი შეფასებით, ზღუდავს სიტყვისა და შეკრების თავისუფლებას, ასევე აფერხებს მედიის დამოუკიდებელ ფუნქციონირებას. ამ ფონზე, პრემიერ-მინისტრის ბრალდებები, რომ პროტესტი მიზნად ისახავს მთავრობის დამხობას, აღიქმება, როგორც მცდელობა, მოახდინოს დემონსტრანტების დისკრედიტაცია და შეამციროს მათი ლეგიტიმაცია საზოგადოების თვალში.
მთავრობის პოზიცია და შესაძლო სამართლებრივი რეაგირება
ხელისუფლება მტკიცედ დგას თავის პოზიციაზე და აცხადებს, რომ მოქმედებს ქვეყნის ინტერესებიდან გამომდინარე, კანონის ფარგლებში. პრემიერ-მინისტრის განცხადება, რომ პროტესტანტები მთავრობის დამხობას ცდილობენ, შეიძლება გახდეს საფუძველი უფრო მკაცრი სამართლებრივი ზომების მისაღებად. ეს მოიცავს არა მხოლოდ მიტინგების დაშლას, არამედ შესაძლოა, პროტესტის ორგანიზატორებისა და მონაწილეების წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საქმეების აღძვრას „სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის“ ან „არეულობების მოწყობის“ მუხლებით. ამგვარი სცენარი კიდევ უფრო გაართულებს ისედაც დაძაბულ პოლიტიკურ ვითარებას და გაზრდის რისკებს ძალადობრივი შეტაკებების წარმოშობის კუთხით.
მთავრობის წარმომადგენლები ხშირად საუბრობენ „გარე ძალების“ გავლენაზე, რომლებიც, მათი მტკიცებით, ცდილობენ საქართველოში დესტაბილიზაციის პროვოცირებას. ეს რიტორიკა ემთხვევა პრემიერ-მინისტრის განცხადებას „მთავრობის დამხობის მცდელობის“ შესახებ და ქმნის ნარატივს, რომლის მიხედვითაც, ოპონენტები არ წარმოადგენენ ქართველი ხალხის ნებას, არამედ მართულნი არიან უცხოეთიდან. ასეთი მიდგომა შესაძლოა გამოყენებულ იქნას როგორც საფუძველი პოლიტიკური ოპონენტების დევნისა და სამოქალაქო აქტივიზმის შეზღუდვისთვის, რაც საერთაშორისო კრიტიკის საგანი გახდება.
საერთაშორისო გამოხმაურება და რეგიონული კონტექსტი
საქართველოში მიმდინარე მოვლენები ყურადღების ცენტრშია საერთაშორისო საზოგადოებისთვის. დასავლელი პარტნიორები, მათ შორის ევროკავშირი და შეერთებული შტატები, გამოხატავენ სერიოზულ შეშფოთებას კანონის „გამჭვირვალობის შესახებ“ და საპროტესტო აქციების მიმართ მთავრობის მიდგომის გამო. ბევრი საერთაშორისო ანალიტიკოსი მიიჩნევს, რომ საქართველოს დემოკრატიული განვითარება საფრთხის ქვეშაა, რაც შესაძლოა გახდეს „გახსნის ფანჯარა“ რეგიონში გავლენების გაფართოების მსურველი აქტორებისთვის, როგორიცაა რუსეთი, ჩინეთი და ირანი. ეს ქვეყნები, სავარაუდოდ, ინტერესით აკვირდებიან შიდა პოლიტიკურ არეულობას, რადგან ასეთ ვითარებაში მათ შესაძლოა გაუჩნდეთ შესაძლებლობა, გააძლიერონ თავიანთი გავლენა საქართველოში, რაც ქვეყნის გეოპოლიტიკურ ორიენტაციაზე უარყოფითად აისახება.
საერთაშორისო დამკვირვებლები მოუწოდებენ საქართველოს ხელისუფლებას, პატივი სცეს დემოკრატიულ პრინციპებს, შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლებას და თავი შეიკავოს ძალადობრივი ზომებისგან. მათ მიაჩნიათ, რომ ნებისმიერი ქმედება, რომელიც ზღუდავს სამოქალაქო საზოგადოებას ან მედიას, აფერხებს ქვეყნის ევროინტეგრაციის პროცესს და ძირს უთხრის მის საერთაშორისო რეპუტაციას. პრემიერ-მინისტრის მტკიცებები „მთავრობის დამხობის მცდელობის“ შესახებ, შესაძლოა, გააღრმავოს გაუგებრობები დასავლელ პარტნიორებთან და გამოიწვიოს მათგან კიდევ უფრო მკაცრი რეაქციები, რაც საქართველოზე ეკონომიკური და პოლიტიკური ზეწოლის სახით აისახება.
საქართველოს პოლიტიკური მომავლის პერსპექტივები
ირაკლი კობახიძის განცხადებებმა და ხელისუფლებაში გაჟღერებულმა მკაცრმა რიტორიკამ მნიშვნელოვნად გაამწვავა პოლიტიკური დაპირისპირება საქართველოში. ერთი მხრივ, ხელისუფლება ცდილობს აჩვენოს სიმტკიცე და დაიცვას სახელმწიფოებრიობა არაკონსტიტუციური მცდელობებისგან. მეორე მხრივ, ოპოზიცია და სამოქალაქო საზოგადოება ამ განცხადებებს განიხილავენ, როგორც დემოკრატიული ღირებულებებისა და ევროპული არჩევანის წინააღმდეგ მიმართულ ნაბიჯს. ამ დაძაბულობამ შესაძლოა, ქვეყანას კიდევ უფრო ღრმა პოლიტიკურ კრიზისში ჩააგდოს.
მომავალში, გადამწყვეტი იქნება, თუ როგორ გაუმკლავდება ხელისუფლება საპროტესტო ტალღას და რამდენად შეძლებს დიალოგის წარმოებას ოპონენტებთან. ნებისმიერი ძალადობრივი სცენარი ან სამოქალაქო საზოგადოების ჩახშობის მცდელობა სერიოზულად დააზარალებს საქართველოს დემოკრატიულ იმიჯს და ხელს შეუშლის მის ინტეგრაციას დასავლურ სტრუქტურებში. ამ ეტაპზე, უმნიშვნელოვანესია დეესკალაცია და კონსტრუქციული გზების მოძიება არსებული კრიზისიდან გამოსასვლელად, რათა თავიდან იქნას აცილებული გრძელვადიანი უარყოფითი შედეგები ქვეყნის შიდა სტაბილურობისა და საგარეო პოზიციისთვის.
