საქართველოში დაგეგმილი საპარლამენტო არჩევნების ფარგლებში, ამომრჩეველს ხმის მიცემა მხოლოდ ქვეყნის ტერიტორიაზე შეეძლება. ეს პოლიტიკა ნიშნავს, რომ საქართველოს ფარგლებს გარეთ მცხოვრები მოქალაქეებისთვის საარჩევნო უბნები არ გაიხსნება, რაც მათ არჩევნებში უშუალო მონაწილეობას შეუზღუდავს. აღნიშნული გადაწყვეტილება, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს საზღვარგარეთ მყოფი ქართველების ჩართულობაზე ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში და დიასპორის ხმის როლზე საპარლამენტო შემადგენლობის ფორმირების პროცესში.
საზღვარგარეთ მცხოვრები მოქალაქეების საარჩევნო უფლება
საყოველთაო საარჩევნო უფლების პრინციპი გულისხმობს ყველა ზრდასრული მოქალაქის შესაძლებლობას, მონაწილეობა მიიღოს ქვეყნის მართვაში ხმის მიცემის გზით. როდესაც ქვეყანა ზღუდავს კენჭისყრის შესაძლებლობას მხოლოდ საკუთარ ტერიტორიაზე, ეს პირდაპირ ზემოქმედებს იმ მოქალაქეებზე, რომლებიც დროებით ან მუდმივად ცხოვრობენ საზღვარგარეთ. საქართველოს შემთხვევაში, ასეთი შეზღუდვა ნიშნავს, რომ ათობით ათასი, შესაძლოა ასობით ათასი ქართველი ემიგრანტი, სტუდენტი თუ სამუშაოდ წასული პირი, რომლებსაც საქართველოს მოქალაქეობა აქვთ, მოკლებული იქნება უფლებას, საკუთარი არჩევანი დააფიქსიროს საარჩევნო ყუთთან. მათთვის ერთადერთი გზა რჩება, არჩევნების დღეს სამშობლოში დაბრუნდნენ, რაც ხშირად ფინანსურ და ლოგისტიკურ სირთულეებთან არის დაკავშირებული.
საარჩევნო პროცესის ორგანიზება და შესაძლო მიზეზები
ქვეყნები, რომლებიც კენჭისყრას მხოლოდ შიდა ტერიტორიაზე უშვებენ, ხშირად ასეთ გადაწყვეტილებებს სხვადასხვა მიზეზით ხსნიან. შესაძლო მოტივებს შორის შეიძლება დასახელდეს საარჩევნო პროცესის გამარტივება და ადმინისტრაციული ხარჯების შემცირება. საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნების გახსნა, საარჩევნო კომისიების დაკომპლექტება, ბიულეტენების ტრანსპორტირება და ხმების დათვლის უსაფრთხოების უზრუნველყოფა მნიშვნელოვან რესურსებსა და ლოგისტიკურ ძალისხმევას მოითხოვს. ზოგიერთ შემთხვევაში, უსაფრთხოების ან პოლიტიკური სტაბილურობის საკითხებიც შეიძლება გახდეს ასეთი შეზღუდვის მიზეზი, თუმცა კონკრეტულად საქართველოსთან დაკავშირებით ოფიციალური დასაბუთება არ არის მოწოდებული. ასევე, შესაძლოა, ეს იყოს მცდელობა, ფოკუსირება მოხდეს მხოლოდ შიდა ამომრჩეველზე და მათი ინტერესების პრიორიტეტულობაზე.
პოლიტიკური დისკუსია და სამოქალაქო საზოგადოების როლი
საზღვარგარეთ ხმის მიცემის შეზღუდვა, როგორც წესი, იწვევს ინტენსიურ პოლიტიკურ დისკუსიას და დებატებს. პოლიტიკური პარტიები, სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები და დიასპორის წარმომადგენლები ხშირად გამოხატავენ შეშფოთებას საარჩევნო უფლებების შეზღუდვის გამო. ერთ მხარეს შეიძლება იდგნენ ისინი, ვინც მიიჩნევს, რომ ასეთი გადაწყვეტილება ამარტივებს და აძლიერებს შიდა საარჩევნო პროცესის სანდოობას, ხოლო მეორე მხარეს - ის ძალები, რომლებიც ხაზს უსვამენ დიასპორის როლს ქვეყნის განვითარებაში და მათ უფლებას, მონაწილეობა მიიღონ პოლიტიკურ არჩევანში. ამ გადაწყვეტილებამ შესაძლოა, გააჩინოს კითხვები დემოკრატიული პრინციპების სრულყოფილად დაცვასთან დაკავშირებით და მოითხოვოს დამატებითი განმარტებები მთავრობის მხრიდან.
საერთაშორისო პრაქტიკა და შედარებითი ანალიზი
საერთაშორისო დონეზე, ქვეყნებს განსხვავებული მიდგომები აქვთ საზღვარგარეთ მცხოვრები მოქალაქეების კენჭისყრასთან დაკავშირებით. მრავალი სახელმწიფო უზრუნველყოფს თავისი მოქალაქეებისთვის საარჩევნო უბნების გახსნას საელჩოებსა და საკონსულოებში, ზოგი ფოსტით ხმის მიცემის პრაქტიკასაც კი იყენებს. მაგალითად, ევროკავშირის უმეტესი წევრი ქვეყანა უზრუნველყოფს თავისი მოქალაქეების ხმის მიცემის შესაძლებლობას საზღვარგარეთ, სხვადასხვა ფორმით. არსებობს ქვეყნები, რომლებიც დიასპორას მხოლოდ კონკრეტულ არჩევნებში აძლევენ ხმის მიცემის უფლებას (მაგალითად, საპრეზიდენტო, მაგრამ არა საპარლამენტო), ან უწესებენ დამატებით კრიტერიუმებს (მაგალითად, მუდმივი ბინადრობის სტატუსი). საქართველოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება გარკვეული სახით უკან გადადგმულ ნაბიჯად შეიძლება შეფასდეს იმ საერთაშორისო პრაქტიკის ფონზე, რომელიც ცდილობს გააძლიეროს დიასპორის ჩართულობა პოლიტიკურ პროცესებში.
დასკვნა
საქართველოს საპარლამენტო არჩევნებზე კენჭისყრის მხოლოდ ქვეყნის ტერიტორიაზე შესაძლებლობა არის გადაწყვეტილება, რომელიც სერიოზულად შეზღუდავს საზღვარგარეთ მცხოვრები ქართველი მოქალაქეების საარჩევნო უფლებას. მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი პოლიტიკის მიღმა შეიძლება იდგეს ადმინისტრაციული გამარტივების ან ხარჯების შემცირების მიზანი, მისი გავლენა დემოკრატიულ მონაწილეობაზე და დიასპორის ინტერესების წარმოდგენაზე უდავოა. მომავალი პერიოდი აჩვენებს, თუ როგორ აისახება ეს გადაწყვეტილება საარჩევნო აქტივობაზე და რამდენად გაღრმავდება დისკუსია დიასპორის საარჩევნო უფლებებთან დაკავშირებით საქართველოს პოლიტიკურ სივრცეში.
