საინფორმაციო სააგენტო „უკრინფორმის“ მიერ გავრცელებული ინფორმაციის თანახმად, საქართველოს მომავალ საპარლამენტო არჩევნებზე ამომრჩევლებს ხმის მიცემა მხოლოდ ქვეყნის ტერიტორიაზე შეეძლებათ. ეს ცნობა გულისხმობს, რომ საზღვარგარეთ მყოფი საქართველოს მოქალაქეები, სავარაუდოდ, ვერ მიიღებენ მონაწილეობას საკუთარი ქვეყნის საკანონმდებლო ორგანოს არჩევნებში, რაც მნიშვნელოვან დისკუსიებს იწვევს საარჩევნო პროცესის ხელმისაწვდომობისა და დიასპორის საარჩევნო უფლებების რეალიზების შესახებ. საქართველოს კონსტიტუცია, ისევე როგორც სხვა დემოკრატიული ქვეყნების ძირითადი კანონები, უზრუნველყოფს მოქალაქეთა საყოველთაო საარჩევნო უფლებას. თუმცა, ამ უფლების რეალიზების ფორმები და გეოგრაფიული არეალი ხშირად ხდება განხილვის საგანი, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ეხება ემიგრანტი მოქალაქეების ჩართულობას პოლიტიკურ ცხოვრებაში. ამგვარი შეზღუდვა ქმნის პრეცედენტს, როდესაც მოქალაქეთა მნიშვნელოვანი ნაწილი პოტენციურად ვერ შეძლებს თავისი კონსტიტუციური უფლების გამოყენებას.
ხმის მიცემის გეოგრაფიული შეზღუდვა და მისი სოციალური შედეგები
„უკრინფორმის“ მიერ გავრცელებული ცნობა პირდაპირ მიუთითებს, რომ საქართველოს მოქალაქეებს, რომლებიც არჩევნების დღეს ქვეყნის ფარგლებს გარეთ იმყოფებიან, ხმის მიცემის საშუალება არ ექნებათ. ეს შეზღუდვა განსაკუთრებით აქტუალური ხდება გლობალიზებულ სამყაროში, სადაც მოქალაქეების მზარდი რაოდენობა საზღვარგარეთ ცხოვრობს, მუშაობს ან სწავლობს. ქართული დიასპორა მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაშია გაფანტული და მათი რიცხვი ათობით ან ასობით ათასს აღწევს. ასეთ დროს, სამშობლოში ხმის მიცემის აუცილებლობა შეიძლება შეუძლებელი აღმოჩნდეს მრავალი ამომრჩევლისთვის. ფინანსური ხარჯები, დროითი შეზღუდვები, სავიზო რეჟიმის სირთულეები ან ჯანმრთელობის მდგომარეობა შეიძლება გახდეს გადაულახავი ბარიერი. მსგავსი გადაწყვეტილებები, როგორც წესი, გავლენას ახდენს საარჩევნო აქტივობაზე და შესაძლოა, დააყენოს საკითხი არჩევნების ინკლუზიურობასთან დაკავშირებით, რადგან დიასპორა ხშირად წარმოადგენს ქვეყნის მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილს, რომელსაც სურს მონაწილეობა მიიღოს ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში და გავლენა მოახდინოს საკუთარი სამშობლოს მომავალზე.
დიასპორის საარჩევნო უფლება და საერთაშორისო პრაქტიკა
მსოფლიოს მრავალი ქვეყანა სხვადასხვა მექანიზმს იყენებს საზღვარგარეთ მცხოვრები მოქალაქეებისთვის ხმის მიცემის უფლების უზრუნველსაყოფად. ყველაზე გავრცელებული პრაქტიკა მოიცავს საარჩევნო უბნების გახსნას დიპლომატიურ წარმომადგენლობებსა და საკონსულოებში. ეს მეთოდი მოითხოვს სახელმწიფოსგან მნიშვნელოვან ადმინისტრაციულ და ფინანსურ რესურსებს, თუმცა უზრუნველყოფს ხმის მიცემის შედარებით ფიზიკურ ხელმისაწვდომობას. ზოგიერთი სახელმწიფო ასევე იყენებს საფოსტო კენჭისყრის სისტემებს, რაც ამომრჩევლებს საშუალებას აძლევს, ფოსტის საშუალებით გაგზავნონ თავიანთი ბიულეტენები, თუმცა ამ მეთოდს თან ახლავს უსაფრთხოებისა და ვალიდურობის გარკვეული გამოწვევები. უფრო თანამედროვე მიდგომები მოიცავს ელექტრონული ხმის მიცემის შესაძლებლობას, რაც, მიუხედავად ტექნოლოგიური პროგრესისა, მაინც მოითხოვს კიბერუსაფრთხოების მაღალ სტანდარტებსა და სისტემის სანდოობის უზრუნველყოფას. ამ მეთოდების მიზანია, ყველა მოქალაქეს მიეცეს შესაძლებლობა, მიიღოს მონაწილეობა საკუთარი ქვეყნის მართვაში, მიუხედავად მათი გეოგრაფიული მდებარეობისა. გადაწყვეტილება, რომლის მიხედვითაც ხმის მიცემა მხოლოდ ქვეყნის შიგნითაა შესაძლებელი, განსხვავდება საერთაშორისო დემოკრატიული სტანდარტებისა და საუკეთესო პრაქტიკისგან, რომელიც დიასპორის ჩართულობას უწყობს ხელს და მოქალაქეებს თანაბარი უფლებებით აღჭურავს.
გადაწყვეტილების შესაძლო ფონი და გამოწვევები
მიუხედავად იმისა, რომ „უკრინფორმის“ ცნობა არ აზუსტებს ასეთი გადაწყვეტილების მიღების კონკრეტულ მიზეზებს, საერთაშორისო გამოცდილებაზე დაყრდნობით, მსგავსი შეზღუდვები შეიძლება უკავშირდებოდეს რამდენიმე ფაქტორს. ეს შეიძლება იყოს ადმინისტრაციული და ლოგისტიკური სირთულეები, რომლებიც დაკავშირებულია საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნების ორგანიზებასთან და მათ გამართულ ფუნქციონირებასთან. ქვეყანას შესაძლოა არ გააჩნდეს საკმარისი საკონსულო წარმომადგენლობა ყველა იმ ქვეყანაში, სადაც დიასპორა ცხოვრობს, ან არ ჰქონდეს რესურსი საუბნო საარჩევნო კომისიების დაკომპლექტებისთვის. ასევე, ხშირად აღინიშნება ფინანსური ხარჯები, რაც მნიშვნელოვან ტვირთს აკისრებს ქვეყნის ბიუჯეტს საზღვარგარეთ არჩევნების ჩატარებისას. შესაძლოა არსებობდეს უსაფრთხოების საკითხები, რომელიც არ იძლევა უცხო ქვეყნის ტერიტორიაზე კენჭისყრის უსაფრთხოების სრულად გარანტირებას. გარდა ამისა, სამართლებრივი ჩარჩოს თავისებურებები, რომელიც არ ითვალისწინებს საზღვარგარეთ ხმის მიცემის შესაძლებლობას, ან მოითხოვს მისთვის ცალკეული, რთული საკანონმდებლო ცვლილებების შეტანას, ასევე შეიძლება იყოს მიზეზი. ნებისმიერ შემთხვევაში, ასეთი გადაწყვეტილება იწვევს დიასპორის საარჩევნო უფლებების რეალიზების შეზღუდვას და ართულებს მათ ჩართულობას.
დიასპორის როლი, პოლიტიკური პროცესები და ლეგიტიმაცია
დიასპორა ხშირად მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მშობლიური ქვეყნის ეკონომიკურ და სოციალურ ცხოვრებაში, ასევე პოლიტიკურ დისკუსიებში. ისინი ხშირად არიან ფულადი გზავნილების მნიშვნელოვანი წყარო, რაც ქვეყნის ეკონომიკას უწყობს ხელს. გარდა ამისა, დიასპორა ინარჩუნებს კულტურულ კავშირებს სამშობლოსთან და ხელს უწყობს მის პოპულარიზაციას უცხო ქვეყნებში. მათი ხმები შეიძლება გადამწყვეტი აღმოჩნდეს მჭიდრო არჩევნების დროს, ხოლო მათი არ მონაწილეობა შესაძლოა გავლენას ახდენეს არჩევნების საბოლოო შედეგებზე. საზღვარგარეთ მცხოვრები მოქალაქეების პოლიტიკური პროცესიდან გამორიცხვა, თუნდაც ტექნიკური მიზეზებით, შესაძლოა გავლენას ახდენდეს არჩევნების ლეგიტიმაციაზე და ქვეყნის იმიჯზე საერთაშორისო ასპარეზზე, რადგან დემოკრატიული პრინციპები მოითხოვს მაქსიმალურ ჩართულობას. ამ უფლების შეზღუდვა იწვევს მოქალაქეების გარკვეული ჯგუფის გაუცხოებას და მათი პოლიტიკური მონაწილეობის შეფერხებას, რაც გრძელვადიან პერსპექტივაში შესაძლოა უარყოფითად აისახოს ქვეყნის შიდა სტაბილურობასა და საზოგადოებრივ კონსოლიდაციაზე.
დასკვნა: საყოველთაო საარჩევნო უფლების გამოწვევები
„უკრინფორმის“ მიერ გავრცელებული ინფორმაცია საქართველოს საპარლამენტო არჩევნებზე ხმის მიცემის მხოლოდ ქვეყნის შიგნით შესაძლებლობის შესახებ, აჩენს კითხვებს დიასპორის ჩართულობასა და საარჩევნო პროცესის სრულყოფილებაზე. მიუხედავად იმისა, რომ წყარო არ აზუსტებს ამ გადაწყვეტილების დეტალურ მიზეზებს, ცხადია, რომ ასეთი შეზღუდვა გავლენას მოახდენს საზღვარგარეთ მყოფი ათასობით საქართველოს მოქალაქეზე, რომელთაც სურთ საკუთარი საარჩევნო უფლების გამოყენება. ეს საკითხი მოითხოვს ღრმა ანალიზს და შესაძლოა, მომავალში დისკუსიის საგანი გახდეს, რათა მოძიებულ იქნას ბალანსი ადმინისტრაციულ ეფექტიანობასა და მოქალაქეთა საყოველთაო საარჩევნო უფლების უზრუნველყოფას შორის. მსგავსი გადაწყვეტილებები ხშირად იწვევს დებატებს დემოკრატიის ფუნდამენტურ პრინციპებზე, სადაც ხმის მიცემის უფლება ერთ-ერთი უმთავრესი ელემენტია, მიუხედავად მოქალაქის საცხოვრებელი ადგილისა. ამიტომ, მნიშვნელოვანია, რომ საარჩევნო ადმინისტრაციებმა და კანონმდებლებმა განიხილონ ყველა შესაძლო გზა მოქალაქეთა მაქსიმალური ჩართულობის უზრუნველსაყოფად.
