ბოლო პერიოდში საქართველო კვლავ საზოგადოებრივი და პოლიტიკური დაძაბულობის ეპიცენტრში მოექცა. მმართველი პარტიის მიერ „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონპროექტის ხელახალმა ინიცირებამ ფართომასშტაბიანი პროტესტი გამოიწვია, რომელშიც ათასობით მოქალაქე მონაწილეობს. კანონი, რომელსაც ოპონენტები „რუსულ კანონს“ უწოდებენ, ითვალისწინებს არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და მედიასაშუალებების „უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებლად“ რეგისტრაციას, თუ მათი დაფინანსების 20%-ზე მეტი უცხოეთიდან მოდის. ეს მოვლენები განმსაზღვრელი ხდება ქვეყნის მომავალი გეოპოლიტიკური ვექტორისა და დემოკრატიული განვითარებისთვის, აჩენს კითხვებს საქართველოს სუვერენიტეტის გაგებასთან და ევროპულ მისწრაფებებთან დაკავშირებით.
კანონის ხელახალი ინიცირება და საზოგადოებრივი პროტესტი
„უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონპროექტი პარლამენტში პირველად 2023 წლის მარტში იყო ინიცირებული, თუმცა ფართო საზოგადოებრივი პროტესტის ფონზე უკან იქნა გაწვეული. 2024 წლის აპრილში მმართველმა პარტიამ, „ქართულმა ოცნებამ“, კანონპროექტი კვლავ დააბრუნა განსახილველად, მცირე ცვლილებებით, რომლებიც, ოპონენტების შეფასებით, არსს არ ცვლის. კანონპროექტის ხელახალმა ინიცირებამ მყისიერად გამოიწვია მასობრივი საპროტესტო აქციები დედაქალაქ თბილისსა და საქართველოს სხვა ქალაქებში. მოქალაქეები, სტუდენტები, სამოქალაქო აქტივისტები და ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები ქუჩაში გამოვიდნენ და კანონის გაწვევასა და ქვეყნის ევროპული კურსის დაცვას მოითხოვენ. აქციები გამოირჩევა მონაწილეთა დიდი რაოდენობით, განსაკუთრებით კი ახალგაზრდების ჩართულობით, რომლებიც ხშირად „არა რუსულ კანონს! დიახ ევროპას!“ სლოგანით გამოხატავენ თავიანთ პოზიციას.
მთავრობის პოზიცია და ოპონენტების არგუმენტები
ხელისუფლების წარმომადგენლები კანონპროექტის მიღების აუცილებლობას ქვეყნის სუვერენიტეტის დაცვითა და გამჭვირვალობის უზრუნველყოფით ხსნიან. მათი არგუმენტაციით, კანონი მიზნად ისახავს უცხოეთიდან დაფინანსებული ორგანიზაციების ფინანსური ნაკადების გამჭვირვალობას, რაც ხელს შეუწყობს სახელმწიფო უსაფრთხოებას და თავიდან აგვაცილებს უცხოურ ჩარევას ქვეყნის შიდა საქმეებში. მათი თქმით, კანონი მსგავსია აშშ-ში მოქმედი FARA კანონისა და არ წარმოადგენს რუსულ მოდელს, რომელსაც კრიტიკოსები ადარებენ.
ამასთან, კანონის მოწინააღმდეგეები აცხადებენ, რომ ის ეწინააღმდეგება დემოკრატიულ პრინციპებს, ზღუდავს სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას, აფერხებს სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებას და აშორებს საქართველოს ევროპულ პერსპექტივას. მათი შეფასებით, კანონი მიზნად ისახავს კრიტიკული ხმის ჩახშობას, დემოკრატიული ინსტიტუტების შესუსტებას და ქვეყნის რუსეთის გავლენის ორბიტაზე დაბრუნებას. ისინი ხაზს უსვამენ, რომ კანონი განსაკუთრებით დააზარალებს იმ ორგანიზაციებს, რომლებიც მუშაობენ ადამიანის უფლებების, გარემოს დაცვის, სოციალური დახმარებისა და დემოკრატიული რეფორმების მიმართულებით.
საერთაშორისო რეაქცია და ევროპული პერსპექტივა
„უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონპროექტის ხელახალმა ინიცირებამ საერთაშორისო საზოგადოების მხრიდან მწვავე რეაქციები გამოიწვია. ევროკავშირმა, აშშ-მა და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებმა მკაცრად გააკრიტიკეს კანონპროექტი და განაცხადეს, რომ ის შეუთავსებელია ევროპულ ღირებულებებთან და ნორმებთან. ვენეციის კომისიამ, ევროპის საბჭოს საკონსტიტუციო სამართლის ექსპერტთა ორგანომ, ასევე უარყოფითი დასკვნა გამოაქვეყნა კანონპროექტის შესახებ, სადაც აღნიშნულია, რომ ის არ შეესაბამება დემოკრატიულ სტანდარტებს და სერიოზულ პრობლემებს ქმნის სიტყვის თავისუფლების, ასოცირების თავისუფლებისა და დისკრიმინაციის აკრძალვის თვალსაზრისით. საერთაშორისო პარტნიორები აფრთხილებენ საქართველოს ხელისუფლებას, რომ კანონის მიღებამ შესაძლოა უარყოფითი გავლენა იქონიოს ქვეყნის ევროინტეგრაციის პროცესზე, მათ შორის ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსის მომავალზე.
სუვერენიტეტის დაცვა ევროპული მომავლის კონტექსტში
კანონის გარშემო არსებული დავა, ფაქტობრივად, წარმოადგენს საქართველოს ეროვნული სუვერენიტეტის გაგებასა და ევროპული მომავლის ხედვას შორის კონფლიქტს. ხელისუფლების ნარატივი ხშირად ამახვილებს ყურადღებას სუვერენიტეტის დაცვაზე გარე ჩარევისგან, ამტკიცებს რა, რომ კანონი აძლიერებს სახელმწიფოს დამოუკიდებლობას. ამ მიდგომის მომხრეები თვლიან, რომ ქვეყნის სუვერენიტეტი გულისხმობს შიდა საქმეებში ნებისმიერი უცხოური გავლენის შეზღუდვას, მათ შორის დემოკრატიული ინსტიტუტების განვითარების ხელშემწყობი ორგანიზაციების დაფინანსების გამჭვირვალობის მოთხოვნას.
მეორეს მხრივ, კანონის მოწინააღმდეგეები მიიჩნევენ, რომ საქართველოს ევროპული არჩევანი თავად არის სუვერენული გადაწყვეტილება, რომელიც ქვეყნის დამოუკიდებლობასა და დემოკრატიულ განვითარებას ემსახურება. მათი არგუმენტაციით, ის კანონმდებლობა, რომელიც ევროკავშირის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება, რეალურად ემუქრება არა მხოლოდ ევროპულ მომავალს, არამედ ძირს უთხრის იმ დემოკრატიულ ფასეულობებს, რაც სუვერენული სახელმწიფოს განვითარების ქვაკუთხედია. ისინი აცხადებენ, რომ ნამდვილი სუვერენიტეტი გამოიხატება დემოკრატიული ინსტიტუტების სიმტკიცეში, სიტყვის თავისუფლებაში და მოქალაქეთა აქტიურ ჩართულობაში, რასაც, მათი აზრით, ეს კანონი საფრთხეს უქმნის.
საქართველოში მიმდინარე მოვლენები განმსაზღვრელი იქნება ქვეყნის შემდგომი განვითარებისთვის. „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის მიღებასთან დაკავშირებული დებატები სცილდება უბრალო საკანონმდებლო საკითხს და წარმოადგენს ბრძოლას საქართველოს ღირებულებებისა და მომავალი გეოპოლიტიკური ორიენტაციისთვის. საზოგადოების აქტიურობა და საერთაშორისო რეაქცია აჩვენებს, თუ რამდენად დიდია ამ პროცესების მნიშვნელობა როგორც საქართველოსთვის, ისე რეგიონული და საერთაშორისო სტაბილურობისთვის.
