საქართველოს პოლიტიკურ ლანდშაფტში არჩევნები ყოველთვის განსაკუთრებულ ადგილს იკავებდა, როგორც დემოკრატიული პროცესების ქვაკუთხედი და მოქალაქეთა ნების გამოხატვის მთავარი საშუალება. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, ქვეყანამ მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადადგა დემოკრატიული ინსტიტუტების გასაძლიერებლად, თუმცა, საარჩევნო პროცესებთან დაკავშირებული გამოწვევები პერიოდულად კვლავ აქტუალურ დებატების საგანს წარმოადგენს. ამ ფონზე, მოქალაქეთა აქტივობა და მათი ურყევი მოთხოვნა სამართლიანი და გამჭვირვალე არჩევნების მიმართ, ქართული დემოკრატიის განვითარების მნიშვნელოვან მამოძრავებელ ძალად გვევლინება. საზოგადოების მუდმივი ჩართულობა და მონიტორინგი აუცილებელია საარჩევნო გარემოს გაუმჯობესებისა და პოლიტიკური სისტემის ანგარიშვალდებულების ზრდისთვის.
საქართველოს საარჩევნო ლანდშაფტი: ისტორიული კონტექსტი
თანამედროვე საქართველოს ისტორია მჭიდროდ არის დაკავშირებული საარჩევნო პროცესებთან, რომლებიც ხშირად ქვეყნის პოლიტიკური განვითარების განმსაზღვრელი ფაქტორი ხდებოდა. დამოუკიდებლობის აღდგენიდან დღემდე, საქართველომ გაიარა არაერთი საპარლამენტო თუ საპრეზიდენტო არჩევნები, რომელთა შედეგებს არაერთგვაროვანი შეფასებები მოჰყოლია. ადრეულ ეტაპზე, პოსტსაბჭოთა გამოწვევების ფონზე, საარჩევნო სისტემა ხშირად მყიფე იყო და განიცდიდა მნიშვნელოვან ტრანსფორმაციებს. თუმცა, წლების განმავლობაში, საკანონმდებლო ბაზა გაუმჯობესდა და საერთაშორისო სტანდარტებთან დაახლოების მცდელობები გატარდა. მიუხედავად ამ პროგრესისა, ყოველი მორიგი არჩევნები ახალ დისკუსიებსა და შეფასებებს იწვევს საარჩევნო ადმინისტრაციის მუშაობის, ხმის მიცემის პროცედურებისა და შედეგების სანდოობის ირგვლივ.
საარჩევნო პროცესების ირგვლივ არსებული გამოწვევები
ქართული საარჩევნო პრაქტიკა, მიუხედავად მრავალრიცხოვანი რეფორმებისა, კვლავაც დგას არაერთი გამოწვევის წინაშე, რაც გავლენას ახდენს საზოგადოების ნდობაზე საარჩევნო ინსტიტუტების მიმართ. ერთ-ერთი ხშირად განხილული საკითხია ადმინისტრაციული რესურსების სავარაუდო გამოყენება მმართველი პარტიის სასარგებლოდ, რაც მოიცავს სახელმწიფო უწყებების თანამშრომლების ჩართულობას კამპანიაში ან სახელმწიფო ქონების გამოყენებას პოლიტიკური მიზნებისთვის. ასევე, კრიტიკის საგანია საარჩევნო კამპანიის დაფინანსების გამჭვირვალობა, სადაც ხშირად ჩნდება კითხვები შემოწირულობების წარმომავლობასთან ან მათ არათანაბარ განაწილებასთან დაკავშირებით. მედია გარემოც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს: ზოგიერთი არხის მიკერძოებული გაშუქება ქმნის საინფორმაციო დისბალანსს და ხელს უშლის ამომრჩეველს ინფორმირებული გადაწყვეტილების მიღებაში. გარდა ამისა, პერიოდულად ჩნდება ცნობები ამომრჩევლის მოსყიდვის მცდელობებზე, დაშინებასა თუ ხმის მიცემის პროცედურების დარღვევებზე, რაც მთლიანობაში აფერხებს თავისუფალი და სამართლიანი საარჩევნო გარემოს ჩამოყალიბებას. ყველა ეს გამოწვევა საჭიროებს მუდმივ მონიტორინგს და ადექვატურ რეაგირებას, რათა საარჩევნო პროცესები სრულად შეესაბამებოდეს დემოკრატიულ სტანდარტებს.
სამოქალაქო საზოგადოების როლი და მოქალაქეთა აქტიურობა
საარჩევნო პროცესების გაუმჯობესებაში ფასდაუდებელია სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებისა და რიგითი მოქალაქეების როლი. ქართული არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებიც ათწლეულებია აკვირდებიან არჩევნებს, წარმოადგენენ საარჩევნო პროცესის მთავარ მეთვალყურეებსა და კრიტიკულ ხმას. ისინი ახორციელებენ არა მხოლოდ კენჭისყრის დღის მონიტორინგს, არამედ აკვირდებიან წინასაარჩევნო კამპანიას, მედიის გაშუქებას, საარჩევნო დავებსა და საჩივრების განხილვის პროცესს. მათი ანგარიშები და რეკომენდაციები ხშირად ემსახურება საერთაშორისო დამკვირვებლების დასკვნებს და საფუძვლად უდევს საარჩევნო კანონმდებლობის რეფორმირებას. მოქალაქეები, თავის მხრივ, აქტიურად ერთვებიან საარჩევნო პროცესებში როგორც ამომრჩევლები, ასევე მოხალისეები და აქტივისტები. ისინი მონაწილეობენ საპროტესტო აქციებში, აწერენ პეტიციებს, ავრცელებენ ინფორმაციას სოციალურ ქსელებში და მუდმივად აფიქსირებენ საკუთარ პოზიციას საარჩევნო სამართლიანობის მოთხოვნით. ეს მოქალაქეობრივი აქტივობა და მდგრადობა ხშირად იქცევა ზეწოლის ბერკეტად პოლიტიკური ძალების მიმართ და ხელს უწყობს საზოგადოებრივი კონტროლის გაძლიერებას.
საერთაშორისო დამკვირვებლების შეფასებები და რეკომენდაციები
საერთაშორისო ორგანიზაციები, როგორიცაა ეუთო/ოდირის მისია (OSCE/ODIHR), ევროპის საბჭო და ამერიკული სადამკვირვებლო მისიები, რეგულარულად აკვირდებიან საქართველოს არჩევნებს და აქვეყნებენ დეტალურ ანგარიშებს. მათი შეფასებები ხშირად ხაზს უსვამს როგორც დადებით ტენდენციებს, მაგალითად, საარჩევნო ადმინისტრაციის ტექნიკურ შესაძლებლობებსა და ხმის დათვლის პროცესის გაუმჯობესებას, ასევე არსებულ ხარვეზებს. საერთაშორისო დამკვირვებლები რეკომენდაციებს გასცემენ ისეთი მიმართულებებით, როგორიცაა: საარჩევნო კანონმდებლობის დახვეწა, ადმინისტრაციული რესურსების ბოროტად გამოყენების პრევენცია, საარჩევნო დავების ეფექტური გადაწყვეტა, მედია პლურალიზმისა და თავისუფალი გამოხატვის უზრუნველყოფა. ამ რეკომენდაციების გათვალისწინება მნიშვნელოვანია საქართველოს ევროპული ინტეგრაციის პროცესისთვის, რადგან დემოკრატიული არჩევნების სტანდარტებთან შესაბამისობა ერთ-ერთი მთავარი პირობაა საერთაშორისო პარტნიორებთან ურთიერთობებში.
მომავლის პერსპექტივები და დემოკრატიული განვითარება
საქართველოს დემოკრატიული განვითარება უწყვეტი პროცესია, რომელიც მუდმივ ძალისხმევასა და რეფორმებს მოითხოვს. საარჩევნო სისტემის გაუმჯობესება, გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების გაზრდა კვლავაც რჩება მთავარ პრიორიტეტად. მომავალი არჩევნები იქნება კიდევ ერთი ინდიკატორი იმისა, თუ რამდენად წარმატებით უმკლავდება ქვეყანა არსებულ გამოწვევებს და რამდენად ახერხებს საზოგადოების ნდობის მოპოვებას. მოქალაქეთა აქტიური მონაწილეობა და კრიტიკული ხმა კვლავაც გადამწყვეტი იქნება პოლიტიკური პროცესების ფორმირებაში და დემოკრატიული ინსტიტუტების გაძლიერებაში. საქართველო, როგორც ქვეყანა, რომელიც მტკიცედ უჭერს მხარს ევროპულ და ევროატლანტიკურ მისწრაფებებს, ვალდებულია უზრუნველყოს საარჩევნო პროცესების უმაღლესი სტანდარტები, რათა მისი დემოკრატიული გზა შეუქცევადი გახდეს.
