საქართველოში, 2022 წელს დაწყებული „300 ლარიანი“ დასაქმების პროგრამა, რომელიც მიზნად ისახავდა სოციალურად დაუცველი მოქალაქეების დროებით დასაქმებას, 2026 წლისთვის სრულდება. პროგრამის ფარგლებში, ათიათასობით ადამიანი იყო დასაქმებული სხვადასხვა საჯარო სამუშაოზე, თუმცა მთავრობა მიიჩნევს, რომ პროგრამამ თავისი ამოცანა ამოწურა და ახლა საჭიროა სხვა მიდგომების გამოყენება.
პროგრამის მიზანი და შედეგები
პროგრამა, რომელიც მაშინდელი პრემიერ-მინისტრის, ირაკლი ღარიბაშვილის ინიციატივით დაიწყო, მიზნად ისახავდა სოციალურად დაუცველი მოსახლეობისთვის სამუშაო ჩვევების გამომუშავებას და კერძო სექტორში დასაქმების ხელშეწყობას. პროგრამის პიკში, დაახლოებით 40,000 ადამიანი იყო დასაქმებული და ბიუჯეტიდან 100 მილიონ დოლარზე მეტი დაიხარჯა. მიუხედავად ამ მასშტაბისა, პროგრამის ეფექტურობა არაერთგვაროვანი იყო და კრიტიკოსები მას უფრო პოლიტიკურ ინიციატივად მიიჩნევდნენ, ვიდრე რეალურ დასაქმების მექანიზმად.
მთავრობის არგუმენტები და ალტერნატიული გეგმები
მთავრობა განმარტავს, რომ პროგრამის შეწყვეტის მთავარი მიზეზი ქვეყანაში მაღალი ეკონომიკური ზრდა და არსებული შრომის ბაზარზე კადრების დეფიციტია. მათი თქმით, ეკონომიკურმა ზრდამ შექმნა მეტი შესაძლებლობა კერძო სექტორში დასაქმებისთვის, ამიტომ სახელმწიფო აღარ უნდა იყოს „უკანასკნელი ინსტანციის დამსაქმებელი“. ამის ნაცვლად, მთავრობა გეგმავს ფოკუსირება მოახდინოს პროფესიული გადამზადების პროგრამებზე, რაც ხელს შეუწყობს მოქალაქეების კონკურენტუნარიანობის ამაღლებას და კერძო სექტორში დასაქმების შესაძლებლობების გაზრდას.
კრიტიკა და რისკები
მიუხედავად მთავრობის ოპტიმისტური პროგნოზებისა, პროგრამის შეწყვეტას შესაძლოა გარკვეული რისკები ახლდეს თან. ერთ-ერთი მთავარი საზრუნავია ის, რომ სოციალურად დაუცველი მოსახლეობის ნაწილისთვის, რომლებსაც არ აქვთ საკმარისი კვალიფიკაცია ან სამუშაო გამოცდილება, კერძო სექტორში დასაქმება შეიძლება რთული აღმოჩნდეს. ამასთან, არსებობს შიში, რომ პროფესიული გადამზადების პროგრამები ვერ შეძლებენ საკმარისი რაოდენობის სამუშაო ადგილების შექმნას, რაც გამოიწვევს უმუშევრობის ზრდას და სოციალური დაძაბულობის გამწვავებას.
სამომავლო პერსპექტივები
იმისათვის, რომ მთავრობამ წარმატებით შეცვალოს დასაქმების პოლიტიკა, საჭიროა კომპლექსური მიდგომა, რომელიც ითვალისწინებს სოციალურად დაუცველი მოსახლეობის საჭიროებებს და ხელს უწყობს მათ ინტეგრაციას შრომის ბაზარზე. მნიშვნელოვანია, რომ პროფესიული გადამზადების პროგრამები იყოს მორგებული შრომის ბაზრის მოთხოვნებზე და უზრუნველყოფდეს კურსდამთავრებულთა დასაქმების რეალურ შესაძლებლობებს. გარდა ამისა, სახელმწიფომ უნდა გააძლიეროს სოციალური დაცვის მექანიზმები, რათა დაიცვას ის მოქალაქეები, რომლებიც ვერ ახერხებენ კერძო სექტორში დასაქმებას.
დამატებითი კონტექსტი
ამ ცვლილებების ფონზე, მნიშვნელოვანია ყურადღება მიექცეს სხვა ფაქტორებსაც, რომლებიც გავლენას ახდენს საქართველოს შრომის ბაზარზე. მაგალითად, ამერიკის შეერთებულ შტატებთან ურთიერთობების გაღრმავების მიზნით მიმდინარე მოლაპარაკებები, ისევე როგორც მენტალური ჯანმრთელობის მონაცემთა ბაზის შექმნის ინიციატივა, პირდაპირ თუ ირიბად, აისახება დასაქმების შესაძლებლობებზე და სოციალურ გარემოზე. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს ამერიკის შეერთებულ შტატებთან „MEGOBARI Act“-თან დაკავშირებულ მოვლენებს, რადგან ამ კანონის მიღებამ შესაძლოა გავლენა იქონიოს ეკონომიკურ ურთიერთობებზე. ასევე, მენტალური ჯანმრთელობის მონაცემთა ბაზის შექმნა აუცილებელია იყოს გამჭვირვალე და დაიცვას მოქალაქეთა უფლებები, რათა არ გამოიწვიოს დისკრიმინაცია და სტიგმატიზაცია დასაქმების პროცესში.
დასასრულს, „300 ლარიანი“ პროგრამის დასრულება მნიშვნელოვან ცვლილებას წარმოადგენს საქართველოს სოციალურ პოლიტიკაში. მთავრობის პასუხისმგებლობაა, რომ უზრუნველყოს აღნიშნული ცვლილების წარმატებული განხორციელება და თავიდან აიცილოს შესაძლო ნეგატიური შედეგები სოციალურად დაუცველი მოსახლეობისთვის.
