შეერთებული შტატების მაშინდელმა პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა მკვეთრი განცხადება გააკეთა ვენესუელის პრეზიდენტის, ნიკოლას მადუროს, მომავალთან დაკავშირებით, აღნიშნა რა, რომ „ჭკვიანური“ ნაბიჯი იქნებოდა მისთვის თანამდებობის დატოვება. ეს განცხადება აშშ-ის ადმინისტრაციის მხრიდან ვენესუელაზე ზეწოლის გაძლიერებულ კამპანიას მოჰყვა, რომლის მიზანიც, ვაშინგტონის თქმით, ქვეყანაში დემოკრატიის აღდგენა და სერიოზული ეკონომიკური და ჰუმანიტარული კრიზისის მოგვარება იყო. შეერთებული შტატები მადუროს მთავრობას ავტორიტარიზმსა და ადამიანის უფლებების დარღვევაში ადანაშაულებდა, რამაც რეგიონში მნიშვნელოვანი დაძაბულობა შექმნა და დიპლომატიური ურთიერთობები მკვეთრად გაართულა. აღნიშნული განცხადება კიდევ ერთხელ ხაზს უსვამდა აშშ-ის ურყევ პოზიციას ვენესუელასთან მიმართებით, რომელიც კარაკასში რეჟიმის ცვლილების აუცილებლობაზე მიუთითებდა და მადუროს ლეგიტიმურობას ეჭვქვეშ აყენებდა. ეს პერიოდი გამოირჩეოდა ვაშინგტონის აქტიური მოქმედებებით, რომლებიც მიზნად ისახავდა ვენესუელის ხელისუფლების იზოლაციას საერთაშორისო არენაზე.
ამერიკის შეერთებული შტატების ზეწოლის სტრატეგია
აშშ-ის ადმინისტრაცია, დონალდ ტრამპის ხელმძღვანელობით, ვენესუელაზე ზეწოლის კამპანიას სხვადასხვა ინსტრუმენტით ახორციელებდა. ერთ-ერთი მთავარი ინსტრუმენტი ეკონომიკური სანქციები იყო, რომელიც მიმართული იყო ვენესუელის ნავთობის ინდუსტრიის, სახელმწიფო კომპანიების, ოქროს ექსპორტისა და მაღალი რანგის სამთავრობო პირების წინააღმდეგ. ამ სანქციების მიზანი იყო მადუროს რეჟიმისთვის ფინანსური რესურსების შეზღუდვა და მისი ეკონომიკური სტაბილურობის შერყევა. ვაშინგტონი მიიჩნევდა, რომ ეკონომიკური წნეხი აიძულებდა ხელისუფლებას, დიალოგისთვის მზადყოფნა გამოეჩინა ან დაეთმო ძალაუფლება. ეკონომიკურ შეზღუდვებთან ერთად, აშშ აქტიურად ცდილობდა ვენესუელის დიპლომატიურ იზოლაციას. ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა არ აღიარა ნიკოლას მადუროს ხელახალი არჩევნების ლეგიტიმურობა 2018 წელს და მხარი დაუჭირა ოპოზიციის ლიდერს, ხუან გუაიდოს, როგორც ვენესუელის დროებით პრეზიდენტს. ეს ნაბიჯი აისახა სხვა ქვეყნების პოზიციებზეც, რამაც ვენესუელის შიდა დაპირისპირება საერთაშორისო მასშტაბის კონფლიქტად აქცია. საჯარო მოწოდებები და მკაცრი რიტორიკა, როგორიცაა ტრამპის განცხადება, იყო ამ სტრატეგიის განუყოფელი ნაწილი, რომელიც მიზნად ისახავდა მადუროს რეჟიმის დისკრედიტაციას და საერთაშორისო საზოგადოების მობილიზებას მის წინააღმდეგ.
ვენესუელას შიდა მდგომარეობა და ლეგიტიმურობის კრიზისი
აშშ-ის ზეწოლის კამპანია ვენესუელაში არსებულ ღრმა შიდა კრიზისს დაემთხვა. ქვეყანა მძიმე ეკონომიკური კოლაფსის წინაშე აღმოჩნდა, რაც გამოიხატა ჰიპერინფლაციაში, პროდუქციისა და მედიკამენტების ქრონიკულ დეფიციტში, საწვავის უკმარისობასა და სიღარიბის მასშტაბურ ზრდაში. ამ მდგომარეობამ მილიონობით ვენესუელელი აიძულა, დაეტოვებინა სამშობლო და თავშესაფარი მეზობელ ქვეყნებში ეძებნა, რაც ლათინური ამერიკის ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე მასშტაბურ მიგრაციულ კრიზისად იქცა. ეკონომიკურ პრობლემებთან ერთად, ვენესუელას პოლიტიკური დაძაბულობა მოეცვა. 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნები ოპოზიციამ და ბევრმა საერთაშორისო დამკვირვებელმა არალეგიტიმურად ცნო, რადგან მათ მიაჩნდათ, რომ პროცესი არ იყო თავისუფალი და სამართლიანი. ამან გამოიწვია ლეგიტიმურობის კრიზისი, სადაც ეროვნული ასამბლეა, რომელსაც ოპოზიცია აკონტროლებდა, მადუროს მთავრობას ეწინააღმდეგებოდა. ქვეყნის ჯანდაცვის სისტემა კოლაფსის პირას იყო, მოსახლეობას არ მიუწვდებოდა ხელი აუცილებელ სამედიცინო სერვისებზე. ეს შიდა ფაქტორები მნიშვნელოვან საფუძველს უქმნიდა საერთაშორისო ზეწოლასა და ვაშინგტონის განცხადებებს, რომლებიც ვენესუელას დემოკრატიულ გარდაქმნას მოითხოვდა.
საერთაშორისო პოზიციები და რეგიონული გავლენა
ვენესუელას კრიზისმა და აშშ-ის ზეწოლის სტრატეგიამ საერთაშორისო საზოგადოება გაყო. აშშ-ის პოლიტიკას მხარს უჭერდნენ ლათინური ამერიკის ზოგიერთი ქვეყანა, მათ შორის კოლუმბია და ბრაზილია, რომლებიც მადუროს რეჟიმს რეგიონული დესტაბილიზაციის წყაროდ მიიჩნევდნენ. ევროპის კავშირის წევრი ქვეყნების ნაწილმა ასევე გამოხატა შეშფოთება ვენესუელაში დემოკრატიის მდგომარეობის გამო და ოპოზიციის მხარდაჭერისკენ მოუწოდა. თუმცა, ნიკოლას მადუროს რეჟიმს ჰყავდა მნიშვნელოვანი მხარდამჭერებიც, როგორებიც იყვნენ რუსეთი, ჩინეთი და კუბა. ეს ქვეყნები აშშ-ის ქმედებებს ვენესუელას სუვერენიტეტში ჩარევად აფასებდნენ და ვაშინგტონის სანქციებსა და დიპლომატიურ ზეწოლას საერთაშორისო სამართლის ნორმების დარღვევად მიიჩნევდნენ. ამგვარად, ვენესუელას კრიზისი გეოპოლიტიკური დაპირისპირების ასპარეზად იქცა, სადაც სხვადასხვა ძალთა ცენტრები საკუთარ ინტერესებს ატარებდნენ. ამ კონტექსტში, ტრამპის განცხადება არა მხოლოდ შიდა ვენესუელურ პრობლემას, არამედ საერთაშორისო დებატებსა და ძალთა ბალანსს ეხებოდა, რაც კიდევ უფრო ამწვავებდა დაპირისპირებას და რეგიონულ უსაფრთხოებას რისკის ქვეშ აყენებდა. ვენესუელიდან ლტოლვილთა მასშტაბური ნაკადები მეზობელ ქვეყნებში მძიმე ტვირთად აწვებოდა რეგიონულ ეკონომიკასა და სოციალურ სისტემებს.
აშშ-ის საგარეო პოლიტიკის ფართო კონტექსტი
დონალდ ტრამპის მოწოდება მადუროს გადადგომისკენ აშშ-ის საგარეო პოლიტიკის ფართო კონტექსტში ჯდებოდა, რომელიც ლათინურ ამერიკაში დემოკრატიის ხელშეწყობას და რეგიონული სტაბილურობის უზრუნველყოფას ისახავდა მიზნად. ვაშინგტონი ვენესუელას კრიზისს არა მხოლოდ შიდა საკითხად, არამედ რეგიონული უსაფრთხოების მთავარ საფრთხედ განიხილავდა, რადგან ქვეყნის არასტაბილურობამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს მეზობელ სახელმწიფოებზე და გააძლიეროს ტრანსნაციონალური კრიმინალი. ამასთან, აშშ შეშფოთებას გამოხატავდა რუსეთისა და ჩინეთის გავლენის ზრდასთან დაკავშირებით რეგიონში, განსაკუთრებით ვენესუელაში. მოსკოვი და პეკინი კარაკასის მნიშვნელოვანი ეკონომიკური და სამხედრო პარტნიორები იყვნენ, რაც ვაშინგტონის გეოპოლიტიკურ ინტერესებს ეწინააღმდეგებოდა. ტრამპის ადმინისტრაცია ცდილობდა, შეემცირებინა რუსეთისა და ჩინეთის გავლენა ლათინურ ამერიკაში და ამერიკული ინტერესების დაცვით, რეგიონში საკუთარი დომინანტური პოზიცია შეენარჩუნებინა. ამდენად, მადუროს გადადგომის მოთხოვნა განიხილებოდა როგორც ამ ფართო პოლიტიკის ნაწილი, რომელიც მიმართული იყო კონკურენტული გავლენების შემცირებისკენ, დემოკრატიული ღირებულებების მხარდაჭერისა და რეგიონული წესრიგის აღდგენისკენ, აშშ-ის ხედვის შესაბამისად.
დონალდ ტრამპის მოწოდება ნიკოლას მადუროს გადადგომის შესახებ ასახავდა აშშ-ის მტკიცე პოზიციას ვენესუელასთან მიმართებაში, რომელიც მიზნად ისახავდა ქვეყანაში პოლიტიკური ცვლილებების მოხდენას. ეს განცხადება იყო ფართო კამპანიის ნაწილი, რომელიც გულისხმობდა ეკონომიკურ სანქციებს, დიპლომატიურ ზეწოლასა და მკაცრ საჯარო რიტორიკას. ვენესუელა კვლავ რჩება მწვავე შიდა და საერთაშორისო დაპირისპირების ეპიცენტრში, სადაც მადუროს რეჟიმის ბედი და ქვეყნის მომავალი კვლავ გაურკვეველი რჩება. საერთაშორისო ძალისხმევა ვენესუელას კრიზისის მოსაგვარებლად დღემდე გრძელდება, თუმცა კონსენსუსის მიღწევა მხარეებს შორის რთულ ამოცანად რჩება.
